نوشته: رینهارد دابلیو. وولف[۱]
منبع: مجله فیلم کوتاه shortfilm.de
مترجم: فرزانه قائمی‌زاده
دربارهی نویسنده[۲]
نویسنده‌ی آلمانی این مجموعه مقالات، یک تدوینگر شناخته‌شده‌ی فیلم کوتاه است. وی از سال ۱۹۹۱ تا کنون عضو کمیسیون جشنوارهی بینالمللی فیلم کوتاهِ اوبرهاوزن است؛ سابقه‌ی تدریس در مؤسسه طراحی رسانهها، تلویزیون ZDF و دانشگاه یوهانس گوتنبرگ را دارد. او همچنین مدیر سینمای شهرداری ماینتس[۳]، سردبیر و یکی از نویسندگان shortfilm.de است. مقالهای که ترجمه‌ی آن در پیش روی شماست، دومین بخش از سهگانهی وولف است که در سال ۲۰۱۸ با عنوان کامل «جشنوارههای فیلم این‌بار در برنامه اکران سینمایی کلان شهرها (راهی جدید برای تجارت در سطح جهانی)[۴]» به چاپ رسیده است.
بخش نخست این مقاله را میتوانید اینجا با عنوان: «آسیب‌شناسی جشنوارههای نو ظهور فیلم کوتاه یا آیا عکس با شورت ورزشی از شما یک فوتبالیست می‌سازد؟» بخوانید.
مقدمهی مترجم:
جشنوارههایی که در این مجموعه مقالات به عنوان جشنوارههای نامعتبر[۵] یا شبه جشنواره[۶] معرفی میشوند، چند ویژگی مشترک دارند. ویژگیهایی مانند دریافت هزینه ثبت نام، ناشناس بودن برگزارکننده، نداشتن دبیرخانه و وِنیو[۷] (یا کاخ جشنواره)، نداشتن هیات انتخاب و داوری، داشتن قابلیت تمدید چندباره‌ی فراخوان و از همه مهمتر بینالمللی بودن جشنواره. برخلاف جشنوارههای معتبر که توسط مراکز فرهنگی برگزار میشوند، این «جشنوارهها» توسط شرکتهای تجاری برگزار میشوند. شرکت‌هایی که در کشوری غیر از محل برگزاری جشنواره ثبت شدهاند و از خدمات ناشناسسازی برای پنهان کردن شماره‌ی IP خود استفاده میکنند، تا کشف هویت آنها مشکل باشد. این جشنوارهها که تعداد آنها حدود ۵۰۰۰ برآورد میشود، به صورت زنجیرهای و همزمان در سراتاسر اروپا، آمریکا، استرالیا و کانادا برگزار میشوند.
در بخش اول این مجموعه مقالات، دو نوع از این جشنوارهها معرفی شدند. نسل اول این جشنوارهها که در سال ۲۰۱۰ آغاز به کار کردند، جشنوارههایی هستند که هیچ‌وقت برگزار نمی‌شوند. آنها با دریافت هزینهی ثبت نام، فیلم شما را وارد فهرست خود کرده و سپس یک گواهی حضور در جشنواره، از طریق ایمیل برایتان ارسال میکنند. گروه دومِ جشنوارههای جعلی، در سال ۲۰۱۷ شروع به کار کردند. جشنوارههای این گروه، فقط شامل یک مراسم اختتامیه هستند که با یک مهمانی شام و اهدای جوایز همراه است. محل برگزاری اختتامیه در هتل و یا بار و رستوران است. در بخش اول، فهرست اسامی این مجموعه جشنوارهها آورده شده است. در مقاله‌‌ی پیشرو، دو گروه دیگر از این مجموعه جشنوارهها معرفی میشوند.
سومین گروه از این نوع جشنوارههای نوظهور، تمام ویژگیهای گفته شده دو گروه قبل را دارا هستند، با این تفاوت که برخلاف گروههای قبلی دارای مراسم اکران فیلم در سالن سینما به صورت فشرده‌‌اند. این جشنوارهها به جای اجارهی رستوران یک سالن سینما را برای یک یا دو روز اجاره میکنند. اگرچه تحقیقات وولف نشان داده است که تعداد زیادی از این جشنوارهها نیز برگزار نشدهاند و فقط نام یک سالن سینما را در فراخوان خود ذکر کردهاند (در متن به نام این جشنوارهها اشاره شده است).
و در نهایت گروه چهارم، گروه جشنوارههای مخاطب‌‌محور تک دوره‌ای است. که به صورت بینالمللی و توسط نهادهای دولتی با هدف جذب گردشگر داخلی و خارجی برگزار میشوند. در حقیقت فقط یک مراسم فرهنگی مانند هفته نمایش فیلم هستند که برای ترغیب فیلمسازان برای ارسال فیلم، نام جشنواره بر خود گذاشتهاند.
آگاهی از رشد این حجم از جشنوارههای جعلی در سطح بین‌‌الملل آن هم فقط در طی چند سال بسیار ترسناک است. جامعه‌‌ی سینمایی ایران باید به سطحی از آگاهی برسد که متوجه باشد تنها راه‌یابی یک فیلم به جشنوارهای در خارج از کشور باعث اعتبار آن فیلم و فیلم‌‌سازش نخواهد بود و گاهی کیفیت و اعتبار یک جشنواره داخلی، میتواند بیشتر از یک جشنواره خارجی باشد. و در آخر خوب است یادی کنیم از شاه شهید، ناصرالدین شاه، که وقتی صد و اندی سال پیش به عنوان اولین پادشاه ایرانی راهی فرنگ شد، چنان از فرانسه صحبت کردن خدمتکاران فرانسوی متعجب شد که به ملیجک گفت: ببین چطور ملت با فرهنگ و پیشرفته‌‌ای هستند، حتی نوکرهای‌شان هم فرانسه صحبت میکنند! (نقل به مضمون)
صحنه‌‌ای از فیلم کوتاه صامت «سرنوشت دراماتیک میبل[۸]» که در سال ۱۹۱۳ توسط مک سنت[۹] در آمریکا کارگردانی و بازی شده است (عکس از آزشیو اورنج کانتی، (حق نشر تحت مالکیت عمومی[۱۰])).
بخش اول این پژوهش[۱۱] دربارهی فراخوان‌‌های کاذب جشنوارهای و همچنین شبه‌‌جشنواره‌‌هایی[۱۲] بود که بدون داشتن وِنیو و اکران عمومی برگزار میشوند. بخش دوم به معرفی نوع دیگری از جشنوارههای بیاعتبار میپردازد. جشنوارههایی که از طریق اجاره و اکران فیلم در سینماها فعالیت میکنند. همزمان با افزایش تعداد فیلمهای کوتاه که به دنبال جذب مخاطب هستند ــ و قاعدتاً روی پرده سینما است که می‌‌توانند به حیات خود ادامه دهند ــ این نوع جدید از جشنوارهها (یا رویدادها) رونق گرفته‌‌اند. این رویدادها تنها نام جشنواره را با خود حمل میکنند، اما در حقیقت با ایدهها و انتظارات یک جشنوارهی فیلم کلاسیک بسیار فاصله دارند. این‌‌گونه‌‌ی جدید، در حقیقت در قالب یک برنامهی اکران یک یا دو روزه، در یک سالن سینما برگزار میشوند و به صورت بینالمللی فعالیت میکنند.
ممکن است بعضی از این جشنوارهها چندتا از ویژگیهای یک جشنوارهی استاندارد را داشته باشند، اما مهمترین ویژگی یعنی مؤلفههای اجتماعی و فرهنگی یک جشنوارهی معتبر را ندارند. با این‌‌حال، به دلیل سرعت بالای رشدشان، توانستهاند افکار عمومی را فریب دهند و یک نوع جدید از جشنوارهها را ارائه کنند. تا همین چند سال پیش هر کشور یا ایالت فقط یک یا دو جشنوارهی فیلم برگزار میکرد، در حالی‌‌که امروز در هر شهر بزرگ و کوچکی جشنوارههای مختلفی برگزار میشود. امروزه در بعضی از شهرهای بزرگ تا ۱۰۰ رویداد نیز برگزار میشود که همگی نام جشنوارهی فیلم روی خودشان گذاشتهاند.
تعداد جشنوارههای فیلم
اگرچه هیچ کس نمی‌‌تواند بگوید دقیقاً چند جشنوارهی فیلم در دنیا وجود دارد. اما پلت‌‌فرم‌‌های آنلاین ثبت نام فیلم، تا حدودی می‌‌توانند یک آمار تقریبی ارائه کنند. چراکه بیشتر جشنوارهها حداقل خبر فراخوان خود را روی این پلت‌‌فرم‌‌ها قرار می‌‌دهند. در حال حاضر، رهبران بازار تجارت فیلم از جمله FilmFreeway با ۶۶۴۹ عنوان جشنوارهی فیلم (این آمار هم اکنون به حدود ۹۰۰۰ هزار جشنواره بر روی FilmFreeway رسیده)، Festhome با ۱۸۰۰ و Unabox با ۱۴۰۹ عنوان جشنواره در فهرست خود، بیشترین تعداد جشنوارهها را دارا هستند. هنگامیکه فیلتر «کوتاه» در جستجوی جشنوارهها فعال میشود، ۵۵۴۷ برگزارکننده‌‌ی جشنواره در FilmFreeway (هم اکنون حدود ۷۵۰۰) و ۱۱۷۱ جشنواره در WAB باقی می‌‌ماند (تا تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۱۸). این تعداد جشنواره بسیار زیاد است و مطمئناً تعداد آن از ده سال پیش بسیار بیشتر است. در سال ۲۰۰۶ هنگامیکه تنها پلتفرم موجود Withoutabox بود، فقط ۵۰۰ جشنواره در فهرست آن ثبت شده بود.
سوال اساسی: چرا «جشنوارهی فیلم» یک تعریف مشخص ندارد؟، آنچه این اعداد نمیتوانند مشخص کنند، اصالت، جدیت و اعتبار رویدادهای ثبت شده در پلت‌‌فرم‌‌های ارسال است. توصیفات و تصاویر ارائه شده برای هر جشنواره در این پلت‌‌فرم‌‌ها شبیه به هم بوده و نظرسنجیهای اندکی در باره‌‌ی آنها انجام شده است. متأسفانه، رشته‌‌ی «مطالعات جشنواره[۱۳]» شاخه‌‌ی نسبتاً جوانی در موضوعات پژوهشی است، و هنوز به فیلم کوتاه در آن توجه نشده است. به همین دلیل من فقط می‌‌توانم براساس عملکرد معدود چهرههای شناخته شده و خود جشنوارهها و همچنین تحقیقات شخصی، حدس و گمان‌‌های خودم را دربارهی این موضوع مطرح کنم. برای درک بهتر ساختارهای درگیر، بهتر است نخست، آن دسته از رویدادهایی که خود را جشنواره مینامند بر اساس نوع الگوی برگزاری با الگوی یک جشنوارهی معتبر مورد مقایسه قرار دهیم.
نوع ایده‌‌آل و درست جشنوارهی فیلم را میتوان از کیفیت و خصوصیاتی که به عنوان معیار اخلاقی در کنفرانس بینالمللی فیلم کوتاه و انجمن فیلم کوتاه آلمان (AG Kurzfilm) به کار رفته است، به دست آورد. اگر میانگین این ویژگی‌‌ها را به عنوان معیار در نظر بگیریم و همچنین فهرست جشنوارههای مورد تأیید مؤسسات و انجمنهای قابل‌‌اعتماد را در نظر بگیریم، به یک فهرست ۳۰۰ تا ۴۰۰ تایی از جشنوارههای فیلم کوتاه در سطح جهان میرسیم، که با تعریف درست از یک جشنوارهی فیلم کوتاه تطابق دارند. پس تکلیف ۵۰۰۰ جشنوارهی باقیمانده که خود را در FilmFreeway تبلیغ میکنند و به دنبال جذب فیلم‌‌ها هستند چه میشود؟ اولاً، من حدس می‌‌زنم که تعداد زیادی از این «جشنوارههای پلت‌‌فرمی» به هیچ وجه وجود خارجی ندارند (و تقلبی هستند). بخش دیگری از آنها «شبهجشنواره[۱۴]» هستند، که در واقعیت برگزار میشوند، اما بدون اکران عمومی در سینما، یا فقط با اکران محدود برای مدعوین همان جشنواره، که در واقع همان صاحبان اثر هستند. در واقع هدف از این نوع رویدادها فقط کسب درآمد است. آنها با دریافت هزینهی ثبت نام حداکثری جیب خود را پر میکنند، و در نهایت یک غرور کاذب و ترسناک در فیلمساز ایجاد میکنند. من در بخش اول این مجموعه مقالات[۱۵]، دو نمونه از این نوع جشنوارهها را شرح دادم.
نوع دیگر این نوع جشنوارهها، که یک گروه نسبتاً بزرگ را شامل میشود «جشنوارههای مخاطب‌‌محور» هستند. وِنیو آنها سالن‌‌های سینما و سایر سالن‌‌های مناسب موجود است. این رویدادهای فرهنگی توسط مراکز فرهنگی ــ دولتی و با هدف تأثیرگذاری بر مخاطبین محلی برگزار میشود. گروه دیگری که دارای تمرکز محلی مشابه هستند، رویدادهای فرهنگی هستند که اکران فیلم آنها در فضای باز و یا به صورت جشنوارههای تک دوره‌ای برگزار میشود. بودجه‌‌ی برگزاری این رویدادهای فرهنگی به طور مشترک توسط نهادهای فرهنگی (معمولاً دولتی) و اسپانسرهای تجاری تأمین میشود.
جشنوارههای اکران‌محور
شما میتوانید اینگونه رویدادها را در تمام شهرهای بزرگ آلمان و سایر «کشورهای باسابقه در فیلم کوتاه» مانند اسپانیا و فرانسه پیدا کنید: اکران‌‌های سینمایی برای فیلم کوتاه که برگزارکنندگانش نام جشنواره بر آن میگذارند. اینگونه رویدادها معمولاً به صورت یک مراسم یک تا سه روزه برگزار میشوند. مراسمی که فقط یک جنبه‌‌ی مشترک با یک جشنوارهی استاندارد دارند: فیلم‌‌ها توسط صاحبان اثر ثبت نام شدهاند و پس از تأیید توسط هیات انتخاب، وارد بخش رقابتی شده و به صورت عمومی اکران میشوند. برخلاف جشنوارههای محلی که مراکز فرهنگی برگزار میکنند، این «جشنوارهها» فقط توسط شرکتهای تجاری اداره میشوند. سازمان‌‌دهندگان، بازرگانان مستقل یا شرکتهای کوچک (مانند شرکتهای با مسئولیت محدود) و کنسرسیوم‌‌های بینالمللی هستند.
سینما توسط مسئولین جشنواره اجاره میشود. تهیه‌‌ی برنامه اکران، اعلام آن و بلیط فروشی توسط سایت جشنواره انجام میشود. در صورت بلیط فروشی، معمولاً سینما علاوه بر اجارهی سالن، سهمی از فروش را هم برمیدارد. برگزارکننده‌‌ی جشنواره، کار انتخاب فیلم‌‌ها و تنظیم جدول پخش آنها را انجام میدهد. آمادهسازی نسخهای از فیلم‌‌ها برای نمایش ــ که عمدتاً شامل دانلود فایل فیلم است ــ توسط سالندار انجام می‌‌گیرد. به این ترتیب، مسئول جشنواره صرفاً نقش اداری را بر عهده می‌‌گیرد. در مورد گردانندگان سینما، خدمات آنها شامل رزرو سالن، پرداخت دستمزد کارمندان (گیشه، پذیرش و اتاق پخش) و انجام تبلیغات با استفاده از روشهای معمول (مطبوعات و اینترنت) است. چنین رویدادهایی می‌‌توانند درآمد اضافی سودآوری برای سینمادارها داشته باشند، زیرا آنها مجبور نیستند هزینهی اجاره فیلم را بپردازند و درآمد آنها تابع فروش فیلم و تعداد روز اکران نیست.
بیشتر برگزارکنندگان چنین جشنوارههایی به صورت ناشناس فعالیت میکنند. به عبارت دیگر، آنها فقط از اعتبار پلت‌‌فرم‌‌های تجاری ثبت فیلم برای دیده شدن فراخوان جشنوارهشان، استفاده میکنند. با توجه به نداشتن وِنیو و یا دبیرخانه، قطعاً تأسیس یک «جشنواره» بهطور ناشناس آن هم در سطح بینالمللی و همراه با دریافت هزینهی ثبت نام، کار آسانی نیست. یک کار معمول که این نوع برگزارکنندگان انجام می‌‌دهند، این است که در فراخوان آنلاین خود، آدرس وِنیو را آدرس یک محل اجارهای (مانند نام یک سینما) ذکر میکنند. و تقریباً هیچ جزئیاتی در مورد شکل و ساختار قانونی برگزارکننده ارائه نمیدهند. در بیشتر موارد، حتی نام دبیر جشنواره نیز اعلام نمی‌‌شود. فقط بخشِ حسابداری پلت‌‌فرم‌‌های ارسال فیلم، از نام واقعی و جزئیات حساب بانکی فرد ثبتکنندهی جشنواره، آگاهی دارد.
الگوی فعالیت (لطفاً این کار را در خانه انجام ندهید!)
با حذف هیات انتخاب، در دستمزدهای پرداختی صرفهجویی میشود. به جای استفاده از متخصصان، برنامهی اکران از مرکز TFA[16] استخراج میشود. یا برگزارکننده‌‌ی جشنواره، شخصاً فیلم‌‌ها و فیلمسازان معروف را به این رویداد دعوت میکند. به همین ترتیب هیات داوری نیز وجود ندارد. خود برگزارکنندگان در مورد برندگان تصمیم میگیرند یا به صورت کاملاً «دموکراتیک!» این موضوع را به مخاطبان واگذار میکنند. یا اینکه کلاً بخش جوایز را حذف و به جای آن از طریق ایمیل به همهی شرکتکنندگان یک گواهی شرکت در جشنواره به همراه لوگوی جشنواره به صورت فایل jpg اهدا میشود. به همین ترتیب، برنامه‌‌های نقد و بررسی فیلم، نشست‌‌های بحث و گفتگو با فیلمسازان و… کنار گذاشته میشود ــ که باعث کاهش زمان برگزاری رویداد و در نتیجه کاهش هزینهی اجارهی سینما میشود.
وقتی برگزارکنندگان ساکن کشور یا ایالت دیگری باشند، خودشان شخصاً در رویداد شرکت نمیکنند. درعوض، آنها یک فرد معروف محلی مانند یک بازیگر مرد یا زن را برای برگزاری مراسم جذب میکنند. که در هزینهی سفر صرفهجویی شود. این برنامه به همین طریق که گفته شد، بارها و بارها در سینماهای شهرها، ایالتها و کشورهای دیگر نمایش داده میشود، فقط گاهی ممکن است، باکسبندی فیلم‌‌ها کمی تغییر کند. گاهی حتی تهیه نسخهی کپی از فیلم‌‌ها توسط خود فیلمسازان انجام میشود (که اکثراً دانلود میشوند و فقط به ندرت نسخه‌‌های اصلیِ با کیفیت آن هم با هزینهی خود فیلمساز ارائه میشود) و تهیه‌‌ی لیستهای پخش (از فایلها) توسط کارکنان اتاق نمایش در سینمای وِنیو جشنواره انجام میشود.
هیچ متن یا لوگوی خاصی در باکسبندی لازم نیست، همچنین تهیه‌‌ی نشریات چاپی مرتبط مانند پوستر، کتابچه‌‌‌ی جشنواره و… نیز لازم نیست. عناوین فیلم‌‌ها و نام نویسندگان فیلم به سرعت به‌صورت آنلاین و بدون جزئیاتی مانند نام عوامل فیلم، بازیگران و یا خلاصه داستان منتشر میشوند. به همین ترتیب، به دلیل نبود رسانه و مخاطبان حرفهای در این رویداد هیچ مجوز و اعتبارنامه‌‌ای برای جشنواره ارائه نمی‌‌شود. با این‌‌حال، برخی جنبه‌‌ها بسیار مهم و غیرقابل حذف هستند: تهیه‌‌ی یک دیوارِ عکس برای عکس گرفتن برندگان جوایز و ارسال پستهای منظم در فیس‌‌بوک و توییترــ در یک کلام بودجه فقط باید این موارد را پوشش دهد!
جشنوارهی برلین مانند یک دایره المعارف «کی کیست؟»[۱۷] معرف خوبی از اینگونه جشنوارههای جهانی است.
جشنوارههای اکران‌محور، که من در اینجا دربارهی آنها صحبت کردم، در سرتاسر جهان در تمام کلان شهرها و شهرهای اصلی و مهم دیده میشوند. اما آمار دقیقی از تعداد آنها موجود نیست. در کانادا، فرمانداری تورنتو بیش از ۱۰۰ جشنوارهی فعال فیلم را فهرست کرده است. با این‌‌حال بالاترین میزان تراکم جشنوارهها در شهر مونترال است، که آماری از تعداد جشنوارههای موجود در آن در دسترس نیست. دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، فقط تعداد ۲۷ جشنواره در منطقه‌‌ی خلیج سان‌‌فرانسیسکو شمارش کرده است، در حالی‌‌که ایالت کالیفرنیا برگزاری ۱۶۹ جشنوارهی فیلم را در صفحه‌ی معرفی ایالت خود، اعلام کرده است. تحقیقات من در قسمت اول این مجموعه مقالات، نشان داد که بیش از ۸۰ رویداد فقط در منطقه‌‌ی سن دیگو/لاهولا برگزار میشود که نام جشنواره بر خود گذاشتهاند ــ که حدود ۵۰ مورد از آنها جشنوارهی فیلم کوتاه را در عنوان خود قید کردهاند.
در آلمان، بیشترین تراکم جشنوارهها در شهر برلین است. برآورد میشود که کمتر از ۱۰۰ جشنواره مخصوص فیلمهای کوتاه در آنجا برگزار میشود. اما تنها تعداد معدودی از آنها حداقل شرایط لازم را برای یک جشنوارهی مناسب دارا هستند، شرایطی از جمله: مراسمی که طی چند روز برگزار شود، ثبت نام فلیم در آن برای همه آزاد باشد، روند انتخاب فیلم‌‌ها شفاف بوده و هیات داوران مستقل داشته باشد، دارای فضا و زمان مناسب برای بحث و گفتگو و تبادل نظر بین فیلمسازان باشد و در نهایت جدول برنامهی جشنواره و اطلاعات مربوط به برگزارکنندگان موجود باشد. در آلمان، بیشتر این نوع جشنوارهها در دو سالن نمایش بابل و بی ــ وار[۱۸] برگزار میشوند! سینماهای لیدن[۱۹]، در مجموعه‌‌ی فرهنگی و هنری اَکوت[۲۰] یا مووی منتو[۲۱] و همچنین در انستیتوی فیلم و ویدیو آرت آرسنال[۲۲] سایر مراکز فرهنگی هستند که مورداستفادهی این جشنوارهها قرار گرفته‌‌اند. آنها از اسامی دهنپرکنی استفاده میکنند. اسامی مانند (به ترتیب اول نام جشنواره، وِنیو و سپس هزینهی ثبت نام آورده شده است): «جشنوارهی بینالمللی فیلم آروند[۲۳]» (اَکوت ،۳۰ تا ۴۰ دلار)، «جشنوارهی لیفت-آف برلین[۲۴]» (اتحادیه، ۱۵ تا ۱۰۰ دلار) ، «جشنوارهی فیلمسازان پایتخت[۲۵]» (سینما ایل[۲۶]، ۴۵ تا ۵۵ یورو)، «جشنوارهی فیلم متحدان آلمان[۲۷]» (سینما بی ــ وار!، ۳۵ تا ۷۵ دلار) یا عنوانی ساده‌‌تر «جشنوارهی فیلم کوتاه برلین[۲۸]» (سینما بابل، ۴۵ تا ۵۵ دلار) و «جشنوارهی مستقل فیلم برلین[۲۹]» (سینما بابل، ۲۵ تا ۹۵ پوند).
در اینجا نکته‌‌ای وجود دارد که در ابتدا متوجه آن نشدم، اما با تحقیق دربارهی «جشنوارهی بینالمللی فیلمساز سینمای جهان برلین[۳۰]» آشکار شد: بیشتر این جشنوارهها به صورت زنجیرهای برگزار میشوند. به عبارت دیگر، آنها جشنوارههای محلی کوچکی نیستند، بلکه بخشی از یک شبکه‌‌ی جهانی جشنوارهای هستند که هر مجموعه از آنها، توسط یک سری شرکت یا افراد حقیقی در شهرهای متعدد و در سراسر جهان، با استفاده از یک مدل ثابت، سازماندهی و برگزار میشوند. اما سر از کار این جشنوارهها درآوردن، کاری دشوار است زیرا بیشتر آنها به صورت پنهانی عمل میکنند و هیچ اطلاعات آنلاینی توسط آنها منتشر نمی‌‌شود. به عنوان مثال، وقتی یک جشنواره به میزبانی ایالات متحده یا استرالیا برگزار میشود، طبیعی است که اطلاعات حقوقی دربارهی مالکیت جشنواره ارائه نشود، اطلاعاتی مانند جزئیات حق نشر یا بیانیه‌‌ی حفظ حریم خصوصی، در حالی‌‌که در مورد اتحادیهی اروپا، ذکر این اطلاعات ضروری است. و از آنجا که برگزارکنندگان در بسیاری از موارد از خدمات ناشناسسازی برای پنهان کردن شماره‌ی IP خود استفاده میکنند، حتی تحقیقات من نیز نتوانست آنها را از تاریکی بیرون بیاورد. گزیده‌‌ای از نتایج من در اینجا آورده شده است.
سه جشنواره در برلین ــ که همگی در سینما «کینو بابل» برگزار میشود ــ یک زنجیره‌‌ی بینالمللی که به خوبی در این شهر جا افتاده است: «جشنوارهی فیلم کوتاه برلین[۳۱]» از تاریخ ۲۸-۶-۲۰۱۸ تا ۱-۷-۲۰۱۸، «جشنوارهی فیلم کوتاه اروپا[۳۲]» آخرین تاریخ برگزاری آن تاریخ ۱-۱۰-۲۰۱۷ تا ۴-۱۰-۲۰۱۷ بوده است. رویداد دیگر «جشنواره فیلم مستقل برلین[۳۳]» است که قرار است در تاریخ ۱۳-۲-۲۰۱۹ تا ۱۹-۲-۲۰۱۹ برگزار شود؛ که مورد آخر از نزدیکی تاریخ برگزاری خود با برلیناله[۳۴] سود میبرد و از امکاناتی که به واسطه‌‌ی برگزاری برلیناله ایجاد میشود به نفع خود استفاده میکند. یک نام ثابت که در این مجموعه جشنواره زیاد شنیده میشود، خانمی به نام «کلودین بیسوا ــ مکنزی [۳۵]» است. که گاهی به عنوان سرپرست و گاهی به عنوان مدیر جشنواره معرفی میشود و حتی افتخار داشتن مدرک کارشناسی ارشد از سینمای «کینو بابل» را دارد. در صفحه‌ی شخصی این خانم[۳۶] در وبسایت e-TALENTA اطلاعات زیادی در مورد توانایی‌‌های بازیگری و هنریاش ارائه شده است، اما هیچ اطلاعاتی دربارهی فعالیت‌‌های تجاری و حرفهای او با جشنوارهها ارائه نشده است. اینکه نوع همکاری او با این جشنوارهها چیست؟ به عنوان مؤسس؟ همکاری مشترک با صاحب شرکت؟ زن پیشرو؟. او شخص شناخته شده‌‌ای در صحنه‌‌ی جشنوارهها و صحنه فیلم کوتاه نیست.
با این وجود، نام او را میتوانید به عنوان مسئول در جشنوارههای زیر بیابید: «جشنوارهی فیلم مستقل پاریس[۳۷]» و «جشنوارهی فیلم کوتاه پاریس[۳۸]». علاوه بر این، نام او در جشنوارههای فیلم اروپا[۳۹] در استکهلم، آتن، مسکو و لندن و همچنین «جشنوارهی فیلم کوتاه کن نیزا[۴۰]» نیز وجود دارد که به دلیل بسته شدن سایت‌‌های اینترنتی و تغییر در آدرس URL آنها، دیگر قابل پیگیری نیستند. آخرین جشنوارهی نباید با «جشنوارهی فیلم کوتاه کن[۴۱]» اشتباه گرفته شود که ممکن است به یک گروه دیگر تعلق داشته باشد و یا زیرمجموعه‌‌ی همان گروه قبلی باشد (با مری سیمونز[۴۲] و اریش شولتز[۴۳]، که در برلین مسئولیتی ندارند). (پی نوشت: دربارهی جشنوارهی فیلم کوتاه کن، این توضیحات را در راهنمای کن[۴۴] مشاهده کنید.)
وقتی که برنامه‌‌های جشنوارههای خانم کلودین بیسوا ــ مکنزی را در سال گذشته با دقت مطالعه کردم، تعدادی فیلم (هشت فیلم) توجه مرا به خود جلب کرد. این فیلم‌‌ها در تمام جشنوارهها حضور داشتند. علاوه بر این، یک کارگردان و هنرمند ویدیویی کاملاً ناشناخته با نام ایرا اشنایدر[۴۵] به طور مرتب در جشنوارهها معرفی میشود و جوایزی را بین سال‌‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ (۱۱ جایزه) در رویدادهای مختلف این مجموعه دریافت کرده است، در حالی‌‌که او در وبسایت شخصی‌‌اش هیچ اشاره‌‌ای به این جوایز نکرده است. این مسأله به طور قطع فرآیند معیوب تعیین برنده و همچنین انتخاب فیلم‌‌ها را مشخص میکند. سازندگان فیلم‌‌ها در واقع با پرداخت بهای ورودی، در برگزاری جشنواره و پرداخت جایزه به خودشان مشارکت میکنند. از طرف دیگر، در یکی از گزارش‌‌های مطبوعاتی بسیار نادر[۴۶] در مورد این رویدادها که احتمالاً به صورت عمدی منتشر شده است، آمده است: «هیات داوران که نام آنها محفوظ است، از متخصصانی از سراسر جهان تشکیل شدهاند.» ARFF برلین «پیرامون جوایز بینالمللی فیلم[۴۷]» متعلق به گروه دیگری است که همین رویدادها را در بارسلونا، پاریس و آمستردام برگزار میکند.
برلین، منچستر، توکیو، نیویورک، تورنتو، لس آنجلس، آمستردام، پاریس، سیدنی، لندن
مجموعه‌‌ی جشنوارههای لیفت ــ آف[۴۸]، که همگی توسط یک شرکت برگزار میشوند، در برلین هم فعال هستند. شبکه‌‌ی جهانی لیفت ــ آف[۴۹] که دفترکارشان در استودیوی پین وود[۵۰] (انگلستان) است، جشنوارههایی را در ده کلان‌‌شهر برگزار میکند (تعداد این جشنوارهها از زمان انتشار این مقاله بیشتر شده است و هم‌اکنون شامل ۲۴ جشنواره میشود). مدیرعامل آن یک تهیهکنندهی فیلم به نام جیمز بردلی[۵۱] است. این امپراتوری تجاری، علاوه بر بخش جشنواره، دارای واحدهای توزیع و تولید فیلم نیز هست، که همگی به صورت فزایندهای به یکدیگر متصل هستند (یعنی وقتی فیلمساز فیلمش را در این جشنواره ثبت نام میکند، علاوه بر اینکه فیلمش وارد جشنواره میشود، پس از بررسی و کسب موفقیت، وارد کاتالوگ توزیع فیلمِ شرکت هم میشود).
فعالیت‌‌های انجام شده توسط آدیس ونرو[۵۲] با رویکرد تجاری بسیار خاص و حتی در مواردی کمی عجیب است. او کسی است که در پشت پردهی جشنوارههای زیر است: جشنوارهی فیلمسازان پایتخت[۵۳] مستقر در برلین (سال تولید فیلم در پذیرش فیلم اهمیت ندارد). این جشنواره در بوداپست، لیسبون، مادرید، والتا و وین برگزار میشود. جشنوارهی فیلم شجاعت[۵۴] (شعار جشنواره: رویا، الهام‌بخشی، شجاعت، هارمونی)، فیلم صد و هشتاد درجهی برلین[۵۵] (فیلمهای سه دقیقهای میکرو[۵۶]) و جشنوارهی فیلم مراکی[۵۷] («کاری که از سر عشق انجام میشود و نه پاداش[۵۸]»). این خانم کوبایی، همچنین به عنوان مدیر بخش توسعهی تجارت نرمافزاری و معاون بخش معاملات مربوط به تجهیزات پیشرفته‌‌ی آشپزخانه فعالیت میکند. او همچنین در سایت علی بابا[۵۹] یک آگهی فروش نیم دانگ از یک کامیون مرسدس بنز مربوط به یک شرکت دیگر را به مزایده گذاشته است. و البته او همچنان مدیریت جشنوارهی بینالمللی کن[۶۰] را نیز به عهده دارد. (مترجم: با جشنوارهی اصلی فیلم کن اشتباه گرفته نشود، عنوان انگلیسی آن جشنواره به صورت Cannes Film Festival نوشته میشود.)
سه جشنواره وجود دارد که من نتوانسته‌‌ام اطلاعات درستی از آنها به دست بیاورم. اما نسبت به آنها مشکوک هستم، اگرچه آنها برگزار شدهاند یا حداقل ادعا میشود که برگزار شدهاند. گویا وِنیو آنها مؤسسه فیلم و ویدیو آرسنال[۶۱] بوده است: «جشنوارهی تصویر متحرک برلین[۶۲]» نام آرسنال را به عنوان وِنیو جشنواره در سال ۲۰۱۷ معرفی کرد. طبق آنچه مؤسسه آرسنال می‌‌گوید، آنها با آرسنال ارتباط برقرار کردهاند، اما هیچ قراردادی برای برگزاری جشنواره در آنجا امضا نشده است. با این وجود، برگزارکننده‌‌ی ناشناس جشنواره هنوز آدرس مؤسسه آرسنال را با جزییات کامل آن (Arsenal’s Potsdamer Straße 2) به عنوان آدرس تماس خود در برلین در پلتفرم FilmFreeway ارائه میکند.
جشنوارهی بعدی قرار است در تاریخ ۱۴-۱۲-۲۰۱۸ تا ۱۵-۱۲-۲۰۱۸ برگزار شود، اما ظاهراً این بار در سینما ایل ــ کینو[۶۳] با تمدید ده باره‌‌ی مهلت ثبتنام و حتی علاوه بر جوایز فیلم، جوایزی در بخشهای موسیقی، فیلم‌‌نامه و عکاسی نیز اهدا خواهد شد. به همین ترتیب، «گریس! جشنواره بینالمللی فیلم[۶۴]» آرسنال را به عنوان محل دبیرخانهی خود معرفی میکند، در حالی‌‌که وقتی از مؤسسه آرسنال در این باره سؤال کردم، هیچ اطلاعی از این موضوع نداشت. جشنوارهی «گریس!» در ماه اکتبر و فقط در یک روز برگزار خواهد شد. آنها قصد دارند بخش رقابتی را با فیلمهای پهبادی[۶۵]، موزیک ویدیو، فیلمهای تجربی، انیمیشنهای کوتاه، فیلمهای کوتاه داستانی و مستند برگزار کنند. هیچ اطلاعاتی در مورد برگزارکننده‌‌ی ناشناس جشنواره در وبسایت جشنواره[۶۶] ارائه نمی‌‌شود. و هنگامیکه روی دکمه‌‌ی رزرو بلیط آن کلیک میکنید، یک صفحه‌ی پاپ‌آپ به زبان روسی باز میشود.
در تاریخ یک اکتبر، جشنوارهی بینالمللی فیلم خورشید[۶۷] که وِنیو آن در دومین پردیس جشنوارهای در مسکو اعلام شده است، آغاز به کار میکند. آنها اعلام کردهاند که در یک روز اکران بخش رقابتی را انجام خواهند داد و در همان روز جوایز بیش از بیست گروه مختلف از جمله فیلمهای بلند، بهترین فیلم ساخته شده با پهپاد، تا بهترین تایم لپس، بهترین فیلم با موضوع حقوق بشر و بهترین فیلم بلند داستانی به زبان آلمانی اهدا خواهد شد. برنامه‌‌ای که من آن را یک چالش کاملاً ورزشی میدانم! عکس‌‌های سال گذشته از جشنواره نشان میدهد که این یک رویداد با شکوه بوده است. از طرف دیگر، من نتوانستم هیچ اطلاعاتی دربارهی جشنوارهای با این نام در فهرست جشنوارههای مسکو پیدا کنم!
خرابکاری!
متأسفانه، فیلمسازان و اهالی برلین مجبور شدند که «جوایز فیلم مستقل بیفا [۶۸]» را در ماه آوریل از دست بدهند. سینما بابل، این رویداد را با انتشار اعلامیهی مختصری لغو کرد. در صفحه‌ی اصلی جشنواره[۶۹]، برگزارکننده‌‌ی جشنواره مسئولان سینما را به «خرابکاری» متهم کرد و مدیر سینما، تیموتی گراسمان[۷۰] را در معرض حملهی شدید قرار داد. علت لغو مراسم از طرف سینما این بود که کارکنان سینما نتوانستند همهی فیلمهای این برنامه را دانلود کنند. در بررسی بعدی نیز مشخص شد که برگزارکنندگان لینک‌‌هایی را برای دانلود ارسال کرده بودند که با فرمت پخش سینما سازگار نبوده است. این ماجرا تصویری از نحوه‌‌ی عملکرد چنین برگزار کنندگانی ارائه میکند. آنها وانمود میکنند که می‌‌توانند یک جشنوارهی جهانی فیلم را در طول سه شب برگزار کنند، اما واقعیت این است که آنها درکی از حداقل معیارهای کیفی یک جشنواره ندارند. جای تعجب نیست که برگزارکنندگان این «جشنوارهها» هیچ پیشینه‌‌ی علمی و تجربی در مورد نحوه‌‌ی برگزاری جشنواره ندارند. چراکه آنها همیشه چهرههایی ناشناخته در صنعت فیلم کوتاه هستند. در عین حال، این وضعیت ماهیت مشکوک سیاستهای نمایش فیلم در سینماها را هم نشان میدهد. اینکه سینمادارها هرگز فرصت میزبانی چنین رویدادهایی را از دست نمیدهند.
همانطور که اشاره کردم، بررسیهای من نشان میدهد که صدها و حتی بهطور بالقوه هزاران جشنواره، فقط از این نوع خاص، برگزار میشود. که در مقایسه با هزینههای مربوط به برگزاری جشنوارههای معتبر، تعهد مالی اینگونه جشنوارهها نزدیک به صفر است. فیلم‌سازانی که در «جشنوارههای معتبر» به هیچ موفقیتی نرسیدهاند، شاید بهتر باشد که یک بار دیگر هزینه و فایدهی نمایش فیلمهایشان در چنین شرایطی را در نظر بگیرند؛ آنها باید آگاه باشند که با این کار به ادامه‌‌ی فعالیت این ساختار معیوب کمک میکنند. و با پشتیبانی از این ساختار معیوب، به ساختار اصلی جشنوارههای معتبر آسیب وارد میشود. در قسمت سوم این مجموعه مقالات، به بررسی جنبههای اقتصادی و نوع سیاست‌‌گذاری جشنوارهها می‌‌پردازم. و به خصوص اطلاعات استنباط شدهام را از این تحولات و همچنین عواقب آن برای چشمانداز جشنوارههای فعلی بیان و همچنین پیشنهاداتی برای فیلمسازان، برگزارکنندگان جشنوارهها، سینمادارها ــ و از همه مهمتر دربارهی سیاست فرهنگی ارائه خواهم کرد.
برچسبها: جشنوارهی فیلم، سینما (یا به آلمانی کینو)، Ökonomie
۴ Trackbacks
Fake-Festivals | interfilm Blog
Neue Festivaltypen als Verwerter der Filmflut | shortfilm.de
Entry Fee Rabattschlacht – Promo Codes, Coupons und Discounts | shortfilm.de
[۱] Reinhard W. Wolf
[۲] https://arc-filmfestival.com/archive/the-arc-jury/the-arc-jury-2018/, https://www.shortfilm.de/en/kontakt/, https://www.kurzfilmtage.de/en/about-us/team/reinhard-w-wolf/.
[۳] CinéMayence
[۴] Film Festivals in Cinema Programmes of Major Cities – A New Global Business Model
[۵] Fake Festivals
[۶] Pseudo Festivals
[۷] Venue محلی که کاخ جشنواره است و اکران فیلم‌‌ها، کارگاهها و … در آن برگزار میشود. گاهی یک جشنواره میتواند چند ونیو داشته باشد. به دلیل نبود واژه‌ی فارسی معادل مناسب، در این متن از واژه ونیو استفاده شده است.
[۸] Mabel’s Dramatic Career
[۹] Mack Sennett
[۱۰] Photo courtesy Orange County Archives) Public Domain)
[۱۲] pseudo festivals
[۱۳] festival studies
[۱۴] pseudo festivals
[۱۶] The Festival Agency: مرکزی که متخصصان طراحی اکران فیلم را از سراسر جهان به هم وصل میکند. تا فیلم هایی که در جشنوارهها اکران میشود دارای تنوع جغرافیایی مناسبی باشد.
[۱۷] Who’s Who عنوان یک نوع دایره‌المعارف که در آن شخصیت‌های معروف معرفی میشوند. (تنها جشنوارهای که در ایران این دایره المعارف را منتشر میکند جشنواره جهانی فجر است. جشنوارهی فیلم کوتاه تهران نیز بخشی را در کاتالوگ خود به معرفی مهمانان حاضر در جشنواره اختصاص میدهد)
[۱۸] Kino Babylon und b-ware
[۱۹] Ladenkino از جمله سینماهایی که برنامهی اکران به زبان انگلیسی دارند
[۲۰] Acud
[۲۱] Moviemento
[۲۲] Arsenal Institute for Film and Video Art
[۲۳] Around International Film Festival
[۲۴] Berlin Lift-off Festival
[۲۵] Capital Filmmakers Festival
[۲۶] IL Kino
[۲۷] German United Film Festival
[۲۸] Berlin Short Film Festival
[۲۹] Berlin Independent Film Festival
[۳۰] International Filmmaker Festival of World Cinema Berlin
[۳۱] Berlin Short Film Festival: http://www.berlinshort.com/
[۳۲] European Short Film Festival: http://www.film-festival.eu/
[۳۳] Berlin Independent Film Festival: http://www.berlinfest.com/
[۳۴] Berlinale: جشنواره فیلم برلین
[۳۵] Claudine Biswas-Mackenzie
[۳۶] online casting portals: https://www.castforward.de/members/profile/claudine-biswas-mackenziema
[۳۷] Paris Independent Film Festival
[۳۸] Paris Short Film Festival
[۳۹] European Film Festivals
[۴۰] Cannes Short Film Festival Nizza: http://cannesfest.org/ سایت از دسترس خارج شده
[۴۱] Cannes Short Film Festival: http://www.cannes-shorts.com/
[۴۲] Mary Symmons
[۴۳] Erich Schultz
[۴۴] Cannes Guide: https://www.cannesguide.com/cannes-festival-guide/faq/index.php?id=20
[۴۵] Ira Schneider
[۴۶] https://screenanarchy.com/2017/02/berlin-independent-film-festival-winners-revealed-contrib.html
[۴۷] ARFF Berlin // Around international Film Awards: https://aroundfilms.com/
[۴۸] Lift-off
[۴۹]Lift-off Global Network: https://liftoff.network/
[۵۰] Pinewood Studios
[۵۱] James Bradley: https://www.instagram.com/badassbradders/
[۵۲] Adis Venero
[۵۳] Capital Filmmakers Festival: http://capitalfilmmakersfestival.com/
[۵۴] Courage Film Festival: http://couragefilmfestival.com/
[۵۵] ۱۸۰′ Berlin Filmfest: http://180berlinfilmfest.de/
[۵۶] micro films: در متن از واژه‌ی میکرو فیلم استفاده شده است. میکرو فلیم یا میکرو مووی، زیرمجموعه‌‌ی میکروسینما است. میکروسینما اصطلاحی است که به فیلمهای کم‌بودجه و یا فیلمهای آماتوری اطلاق میشود. همچنین در سال ۲۰۱۰ در آسیای شرقی (آغازگر کشور چین) موج جدیدی از این نوع فیلم‌سازی آغاز شده است. برای اطلاعات بیشتر به لینکهای زیر رجوع شود (مترجم).
https://en.wikipedia.org/wiki/Microcinema
https://en.wikipedia.org/wiki/Micro_movie
[۵۷] Meraki Film Festival:
[۵۸] labour of love
[۵۹] Alibaba: https://www.alibaba.com/product-detail/Mercedes-Benz-Trucks-Half-Cuts_172573083.html?spm=a2700.7724857.main07.63.71e56549tmQqyp (مترجم: آگهی از دسترس خارج شده است)
[۶۰] Festival International Cannes: https://filmfreeway.com/FestivalInternationalCannes?utm_campaign=Submission+Button&utm_medium=External&utm_source=Submission+Button
(مترجم: با جشنوارهی اصلی فیلم کن اشتباه گرفته نشود، عنوان انگلیسی آن جشنواره به صورت Cannes Film Festival نوشته میشود.)
[۶۱] این موسسه در برلین است. (مترجم)
[۶۲] Berlin Motion Picture Festival
[۶۳] IL Kino
[۶۴] Grace! International Film Festival
[۶۵] drone films: فیلم‌هایی که با استفاده از پهباد ساخته می شوند
[۶۶] https://www.grace-festival.com/
[۶۷] Sunlight International Film Festival: https://www.sunlightfilmfest.com/
[۶۸] BIFA Berlin Independent Film Awards
[۶۹] http://berlin-film-festival.com/index.html
[۷۰] Timothy Grassmann
- بخش نخست: آسیب‌شناسی جشنوارههای نو ظهور فیلم کوتاه یا آیا عکس با شورت ورزشی از شما یک فوتبالیست می‌سازد؟
- بخش دوم: آسیب‌شناسی جشنوارههای نوظهور فیلم کوتاه: فیلم خود را برای چه نوع جشنوارههایی نباید ارسال کنید
- بخش سوم: آسیب‌شناسی جشنوارههای نوظهور فیلم کوتاه: حاضرآماده‌ها یا انتشار منیّت؛ فرصت‌ها و تهدید‌هایی که رشد قارچ‌گونه فیلمهای کوتاه و جشنوارههای نوظهور برای ما به ارمغان می‌آورند
فیدان در شبکههای اجتماعی