به‌بهانه فیلم کوتاه «برای استراحت»[۱] به کارگردانی شین‌یا ایزوبه[۲]

نوشته: علی‌سینا آزری

رئالیسم نو: چیزها

فرنان لژه در شروع مقاله‌اش به سال ۱۹۲۶ با نام «رئالیسم نو ــ ابژه‌(ها)»[۳] می‌نوشت: «هر تلاشی در زمینه سینما باید متمرکز بر برجسته کردن ارزش‌ِ چیزها باشد… تمام سینمای معاصر را اکسپرسیونیست‌های تاریخ‌گرا، ادبی یا رومانتیک اشغال کرده‌اند. بیایید همه آن‌ها را فراموش کنیم، و با خوش‌وقتیِ تمام، غرق در تماشای دقیق این چیزها شویم: یک چُپُق، یک صندلی، یک دست، یک چشم، یک ماشین تحریر، یک کلاه و یک…». و به‌واقع، هر فیلم کوتاه تجربیِ از شین‌یا ایزوبه، فیلم‌ساز جوان و تازه‌کار سینمای تجربی، این آگاهی را در لابه‌لای هر تصویرشان پنهان کرده‌اند: در «بهشت» (۲۰۱۰) ایزوبه، زندگی را در دل ویرانی‌ها به‌واسطه جستجوی اشیاء و جزییاتِ به جای‌مانده در ساختمانی مخروبه پیگیری می‌کرد؛ و در «برای استراحت» (۲۰۱۸) تازه‌ترین فیلمش در مسیری به مراتب پخته‌تر درام خرده‌چیزها و اشیایی را به‌تصویر می‌کشید که در مرور زمان روایتگر مرگ و زندگی می‌شوند. برای استراحت خیرگی مدام به روی میزی است نشسته در کنار ریشه کهنسال درختی در جنگل که گویا پیشتر ضیافتی بر آن برپا بوده است: یک کیک تولد، یک ظرف ماکارونی، دسری از شیرینی‌ها، یک ظرف آش، و پنج بشقاب که سطح میز را پر کرده است. چیزهایی آشکار که در تمامِ این فیلم پانزده دقیقه‌ای بی‌حرکت می‌مانند. و این رقص نورهای رد شده از میان برگ‌های درختان است (با تکنیک تایم لَپس) که به آن‌ها حرکت می‌بخشد: ریتمِ فیلم اینگونه شکل می‌گیرد. به‌تدریج، اشیاء حکم بدن‌های انسان‌ را می‌گیرند؛ و باقی‌مانده غذاها نمایانگر غیابی همچنان حاضر می‌شوند. به آغاز باز می‌گردیم. در همان شروع فیلم، نماهای نزدیک ایزوبه، ویرانی و پوسیدگی را نشانه گرفته‌اند: عبور بی‌وقفه حشرات به دور خوراکی‌ها و شیرینی‌ها. ذره ذره، باقی‌مانده حیات بر روی میز به تصویری کِدر، به شمایلی کپَک‌زده از زندگی تبدیل می‌شوند؛ اما ایزوبه به پشتوانه تاریخ سینمای تجربی می‌داند که «نور همه‌چیز است!»: نورها منجر به دگرگونی همه چیزها می‌شوند؛ ماندگاری را در گذر کردن می‌دانند؛ اینگونه خود را شخصیت‌پردازی می‌کنند. و تغییر مدام نورها در «برای استراحت» همان فرصتی است که به فیلم اهدا می‌شود تا کشف زندگی از ورای سیاهی‌ها میسر شود: سبزه‌ها در میان ظرف‌ها شروع به رشد و نمو می‌کنند؛ میز در زیر بوته‌های سبزِ جنگل دفن می‌شود. ایزوبه صبورانه با دوربین شانزده میلیمتری‌اش تمام دگردیسی‌ها را به نظاره نشسته، و ثبت می‌کند؛ به سرشت اسرارآمیز زمان اعتماد می‌کند تا طبیعت، اجازه درکِ زندگی/امید را به او و مخاطبانش هدیه کند.

«برای استراحت»، حضور و تماشایش در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران فرصتی مغتنم بود که نشان دهد سینمای تجربی همچنان بزرگترین سوء‌تفاهم در برگزاری، و جوایز موسوم به این بخش در تمام این سال‌هایِ جشنواره‌های داخلی است. فرصتی که به مرور و به بهانه‌های تازه برای بسط و توضیح نمونه‌های درست آن دوباره به آن برخواهم گشت تا شاید جریان علاقه‌مند به ساختن در عرصه سینمای تجربی کمی آگاهانه وارد این بازیِ به‌ظاهر ساده، و به غایت مشکل شوند.

 

 

[۱] FOR REST, 16min., Japan, Experimental

[۲] Shinya Isobe

[۳] Fernand Leger, “A New Realism – The Object,” Introduction to the Art of the Movies: An Anthology

of Ideas on the Nature of Movie Art, ed. Lewis Jacobs, New York: Noonday Press, 1960, 96-8

پیوند کوتاه: https://www.fidanfilm.ir/?p=12873