یادداشتی درباره جشنواره فیلم کوتاه دانشجویی نهال که امسال پانزده ساله خواهد شد
آنچه پیش روی ماست جشنوارهای پانزده ساله است. شاید بشود این سن را برای یک جشنواره سن بلوغش دانست. در واقع در این مقطع از سابقه است که میشود جشنواره را صاحب تاریخ دانست و البته تاثیراتی که از خود به جای گذاشته است را ردیابی کرد. جشنواره نهال بدون شک در یکی از اضلاع مثلث جشنوارههای مهم فیلم کوتاه کشور میایستد. در کنار جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان با سابقهترین و بزرگترین جشنواره و جشن فیلم کوتاه به عنوان جشنوارهای آلترناتیو از مسیر جریان جشنواره تهران و دیگر جشنوارههایی که پشتوانه دولتی برای برگزاری و سیاست گذاریشان وجود دارد، این جشنواره نهال است که با پی گرفتن رویکردی دانشجویی جنبه آموزشی فیلم کوتاه را در کانون توجه خود قرار میدهد. در واقع اگر فیلم کوتاه را دارای مشخصههای آموزشی، مرحله گذار برای رسیدن به فیلم بلند و در نهایت دارای ویژگیهایی که آن را به عنوان مدیوم مستقل و دارای کارکردها و ظرفیتهای مشخص میکند بدانیم، بی شک این جشنواره نهال است که وظیفه توجه و تمرکز به جنبههای آموزشی فیلم کوتاه را با قائل شدن عنوان «دانشجویی» در نام خود به دوش میکشد.
حال اگر به ساختار خود جشنواره نگاه کنیم، جشنواره نهال دارای ویژگیهایی ست که آن را از دیگر جشنوارههای فیلم کوتاه جدا میکند. این جشنواره با وجود اینکه به لحاظ موضوعی و فرمی محدودیتی برای پذیرش فیلم قائل نمیشود، اما با پذیرفتن فیلم تنها از فیلمسازان دانشجو تا حد زیادی خود را از جریان اصلی فیلم کوتاه ــ که میشود جریان «حرفهای»تر فیلم کوتاه نامید ــ جدا میکند. علاوه بر آن برخلاف دیگر جشنوارهها که عموما در قالب سازمانی برگزار میشوند، جشنواره نهال توسط خود دانشجویان برگزار میشود و در نهایت تیم اجرایی آن هر سال تغییر میکند و به دلیل این تغییر اساسی روحیه هر دوره آن ویژگیهای منحصر به فرد خود را دارد. بخش عمده آسیبهای جشنواره نیز از ویژگی دوم و سوم آن ناشی میشوند. در واقع جشنواره همواره با یک منش آماتوری ــ به خاطر حضور دانشجویان در ساختار اجرایی آن ــ و البته با یک سرگیجه جذاب ــ هر سال تیم اجرای آن تغییر میکند ــ هر دوره خود را برگزار میکند. در واقع برخی اشتباهها کم و بیش در هر دوره تکرار میشوند و برخی موارد هر بار باید با صرف زمان و انرژی زیاد توسط تیم اجرایی تازه دوباره زیسته و آموخته شوند. با این حال این دو ویژگی آسیب زا به همان اندازه مسبب رخدادهایی مثبت نیز هستند. مواجه شدن با جشنوارهای که راهی برای جوان ماندن پیدا کرده است و هر سال موفق میشود از ورود به دامنه بروکراتیک سازمانی رهایی یابد، اتفاق کمی نیست.
این نکته را نباید نادیده گرفت که جشنواره نهال به واسطه روحیه جمعی و دانشجویی خود همواره در حال افزودن بر تجربه و در نهایت انتقال آن به دوره بعدی ست و اساسا دلیل دست یافتن به اهمیتی که امروز میتوانیم از آن حرف بزنیم نیز حضور چنین حافظهای ست. دقیقا از ساختار اجرای آن مطلع نیستم اما شاید اگر تیم اجرایی جشنواره هر دوره دفترچه یادداشتی از تجربیات خود برای دوره بعدی به جای بگذارد، سرگیجهای که از آن حرف زدیم کمتر و نامحسوستر خواهد شد. و البته نهال باید آگاهی بیشتری نسبت به ثبت و ضبط تاریخ خود داشته باشد. تاریخی که حال بعد از گذشت پانزده سال بیشتر در یک حافظه مجازی و پراکنده ثبت شده تا در یک ساختار آرشیو درست و قابل مراجعه. برگزاری بخش جنبی «بازخوانی نهال» شاید نوید دست یافتن به چنین شعوری در جشنواره باشد.
اما اصلیترین دلیل من برای نوشتن این یادداشت کوتاه که میتوان آن را مقدمهای بر یک پرونده کوچک در مورد جشنواره نهال بدانیم، مشاهده شعور و آگاهیای بسیار گرانبهاتر از موارد ذکر شده است. امروز ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ در نشست خبری پانزدهمین دوره جشنواره نهال، تیم اجرایی جشنواره با قامتی افراشته و تصمیمی راسخ از رویکردها، عناصر استقلال و البته تصمیمی بزرگ مبنی بر دوری جستن از سینمای بدنه در تمام سطوح حرف زدند. ابراز ناراحتی از یک شکلی بخش عمده تولیدات فیلم کوتاه و تلاش برای ارج نهادن به تلاشها یا بگوییم خیره سریهای تعدادی جوان جسور در به آب زدن و رفتن سراغ گونههای دیگری از سینما، حال هر چقدر هم که کم تعداد باشند، استفاده از چهرههای خلاق که در کنار تجربه کارنامهای جسورانه دارند در مرحله انتخاب فیلمها و نوید دوری جستن از چهرههای سرشناس سینمای بدنه در مرحله داوری به منظور حفظ عیار استقلال و توجه به سینمای مستقل، حرفهایی از روی کم تجربگی یا تازه کاری نیستند. نهال تاریخی مشخص و رویکردی آزموده برای خود دست و پا کرده که حالا میتواند چنین ادعاهایی داشته باشد. جالب اینجاست که بحث دوری جستن از سینمای بدنه و جریان مسلط یک شکل، هر چند با لحنی آغشته به افسوس همراه است اما ریشه در انزجار ندارد. بارها در این مورد حرف زدهایم که سینمای بلند و جریان مسلطش صاحب هر کیفیتی هم که باشند، چه کم ارزش و چه با ارزش، فیلم کوتاه تا زمانی که ساز مخالف نزند و سر ناسازگاری برندارد نمیشود چندان به ایجاد تغییر در روندی معلوم یا حفظ شادابی در آینده پیکرهای پویا فکر کرد. حالا این حرفها را، حرفهای بارها گفته و کمتر شنیدهمان را از زبان جشنوارهای میشنویم که میتواند و باید نقشی موثر در ایجاد و شکل دادن به جریانی «بهتر» و «متفاوتنر» را بازی کند.
برگزاری بزرگداشت برای سهراب شهید ثالث و حالا ناصر تقوایی دستاوردهای بزرگ دیگری هستند که تغییر جهت نگاه جوانها از هاله سینمای بلند به خواستگاههای راستین و با ارزش سینمای ایران را نوید میدهد. یک بازخوانی و رجعت جذاب برای درک و البته کشفهای دوباره. اضافه کنید تلاش برای بخشیدن جنبه بینالمللی و دعوت از دانشجویان ۲۸ کشور برای ارسال و بعد نمایش آثارشان در جشنواره. تمهیدی کلیدی برای آشنا کردن دانشجوی امروز با آنچه در گسترهای فراختر در جهان امروزشان در حال رخ دادن است. اتفاقی که هم زاویه دید تازه میبخشد و هم اعتماد به نفس. سه سال شدن بخش بینالمللی نهال را نیز میتوان با در نظر گرفتن حافظه و آگاهی به دست آمده و ارج دیدهاش به فال نیک گرفت.
چند روز دیگر پانزدهمین دوره نهال رسما آغاز میشود و به تماشای فیلمهای گلچین شدهاش خواهیم نشست. بعد از تجربه لذت بخش جشنواره فیلم کوتاه شیراز و نوید رسیدن به دوران بلوغ مهمترین جشنواره فیلم کوتاه دانشجویی کشور، آرام آرام به فکر دوران شکوفایی جشنوارههای فیلم کوتاه در کنار دوران شکوفایی فیلم کوتاه باشیم؟
فیدان در شبکههای اجتماعی