برای نخستین جشنواره فیلم کوتاه فیدان
نویسنده: مجید فخریان
به گمانم همگی ماها تجربه ورق زدنِ صفحات قدیمی مجلات سینمایی را داشته باشیم؛ اتفاقاتی که سالها پیش رخ داد، شکلی از سینما را با خود آورد، برای همیشه ماند و حالا اولین خبر از آن رخداد را پیش چشم خود داریم، و داریم میخوانیمش. ممکن است با خواندن خبرِ ساخت یک فیلم احساسِ غریبی بهمان دست بدهد، به جایگاه امروز آن فیلم بیندیشیم، ممکن است که استقامت سینماگرش را ارزیابی کنیم، و البته ممکن است همه این امکانها را قربانی امر طبیعیتری کنیم: بیتفاوت از کنار خبر بگذریم، و به صفحه بعد برویم!
فیدان به ششمین سال فعالیت خود نزدیک میشود. علیرغم دلگرمیهای همیشگی خوانندگان، دفعاتی از سویِ دوست و غریبه اخطار گرفتهایم. عمدهی این اخطارها حول «توجه به نامها» میچرخند. حرفشان این است که جایگاهِ امروزِ ــ به زغم آنها غلط ــ یک فیلمساز، نتیجهی حمایتهای فیدان از آن نامِ خاص است. واکنش ما معمولاً با بیاعتنایی همراه است. دلیلش هم روشن است: هر مجلهای بخشی از اعتبار و سرمایهی خود را صرفِ نامهایی میکند که به آن باور دارد؛ باورش این است که با تأکید بر بخشی از این فیلمها دستگاه فکری خود، و نوعِ نگاهش به سینما را برای خواننده توضیح داده است و اُمید دارد که در سالهای آینده به تعداد این فیلمها اضافه شود. هدفِ راهاندازی این جشنواره هم چیزی جز این نیست. جشنواره حالا راه اُفتاده، و ما باید از این پس منتظر دربافت اخطارهای بیشتری از خوانندگانمان باشیم!
گاهی هم حق با خوانندگان ماست. جایگاه امروز آن فیلمساز مطلوب خود ما هم نیست. فیلمهای امروز او را پس میزنیم و در مقابل خواستههای تازهاش از سینما مقاومت میکنیم. عمدهی این خواستهها از رویِ زیادهخواهی است. فیلمساز به جایگاهی رسیده که چیزهای بیشتری برای ساخت یک فیلم طلب میکند. بودجه میخواهد، بیبرنامه فیلم میسازد، به سفارش روی میآورد، خلاصه داستان فیلمهایش را لایِ سیاست جشنوارهها پیدا میکند و تعداد گفتگوهایش از ساختههایش جلوتر میزند. در این شش ساله این موارد را به چشم دیدیم، بابتشان تذکر دادیم، و در عوض ناسزا شنیدیم. میدانیم، رسانه هستیم و میدانیم که بخشی از این زیادهخواهی نتیجه جایگاهی است که رسانه به آدمها میبخشد. میدانیم که برای یک زندگی شرافتمندانه باید قید خیلی از خوشیها را زد، و نیز از «وضعیت حساس کنونی» که لقلقه زبان آمران این سرزمین است، باخبریم. قصد ما پیرامون فیلم کوتاه، ساخت فیلمهای انقلابی نبوده و نیست. حتی انتظار نداریم که دست همه تویِ جیب خود باشد. انتظار قدردانیِ از هیچ فیلمسازی هم نداریم. ما به دنبال «سلامت نگاه» هستیم. مایل نیستیم وقتِ دیدن فیلمها هم ماسک به دهان بزنیم!
خطابم به بیست و چند فیلمساز نخستین جشنواره فیلم کوتاه فیدان است. به علاوهی تعدادی دیگر که در لیست اولیّه ما بودند، و بعدها با نقد و یادداشت به سراغشان خواهیم رفت. بیانیه گروه داوران با نگاهی ظریف و حساس به برخی واژگان نوشته شده بود. با سخنی از «فریدون رهنما» آغاز میشد، به زرنگی و زبردستی میتاخت، تیغ سانسور را لعن میکرد، مرزبندیهای رایج را نادیده میگرفت و مستقل بودن را قدر میدانست. این بیانیه به خاطر انتخاب واژگان بیسابقه است. پنهان نکنیم، نویسنده این متن و خواننده آن بیانیه به فحوایِ کلام آن حسادت کرد؛ قدر مُسَلّم آرزو و آبروی هر کسی است که در طول عمر خود امکانهای پسِ هر کلمه را فهم و تصاحب کند. برایِ عدهای ممکن است پول و پاداشِ سفارش اعتبار با خود بیاورد. اما هدیه داوران ما به شما همین واژگان است. این واژهها با دیدن فیلمهای شما و برای فیلمهاتان به کار رفتهاند!
سینما همیشه کتاب تاریخ است. ورق میخورد و در هر ورقش سرگذشتهایی نوشته میشود. شما دوست دارید کدام صفحه را «اشغال» کنید؟ حالا که در اولین دوره هستیم، و به اولینها همواره نگاه ویژهتری میشود، بخشی از بودن ما، به قضاوت آینده شما بازمیگردد. بیانیه داوران را چندین بار بخوانید و به یاد داشته باشید. ملکه ذهنتان شود، آینده خوشتر نخواهد بود. سانسور در معرض شماست، سفارش کار بهتان میشود، آدمِ رسانه خواهید شد. هیچکدامشان غریب نیست. شما فقط این بیانیه را به یاد داشته باشید؛ سالها قبل کار شما را به اسم «مستقل» صدا زدهاند!
قرار ما این نبوده و نیست که شما فیلمساز فیدان شوید. تعدادی از شما سالهاست که فیلم میسازید. بنابراین نگران نباشید. از جانب ما مصادره نخواهید شد. آزادانه فیلم بسازید. فیدان را فراموش کنید. محتوایِ تأثیر ما با همدیگر یکی نیست. در شکل کار مشترکیم: هر دو آرزو داریم مستقل بمانیم.
فیلم خودتان را بسازید. برای فیدان فیلم نسازید. دوستی ما با شما در گروِ این ایده است. در غیر اینصورت آماده مقابله از سویِ ما باشید؛ فیدان، دوست فعلی شما، روی دیگر دوستی را تنفر میداند. نفرت بخشی از کار نقّادی است. در جریان باشید. با این حال نومید نیستیم. و اُمید داریم که فردا نیز احساسمان به هم، احساس همین امروز باشد؛ پس به اُمید فرداهای بهتر!
فیدان در شبکههای اجتماعی