نوشته: محمد ارشیا
می‌توان آثاری با محوریت مناسبت‌ها و ایام خاص را در اشکال مختلف هنر و ادبیات مشاهده کرد. کریسمس به‌عنوان یکی از مشهورترین مناسبت‌های جهان، تعداد قابل‌توجهی از آثار ممتاز هنری و ادبی را به خود اختصاص داده است، از رمان «سرود کریسمس» گرفته تا «باله فندق‌شکن». فیلم کوتاه نیز در این امر مستثنا نبوده است و با وجود عمر کوتاه خود، آثار کریسمسی متعددی را تجربه کرده است.
آثاری که در ادامه معرفی خواهند شد طیف متنوعی از مخاطبین را به خود جذب کرده‌اند، آثاری که بیننده را شاد می‌کنند، غمگین می‌کنند و یا به فکر وامی‌دارند اما در کنار این تفاوت‌ها، روزی به نام کریسمس آن‌ها را به یکدیگر مرتبط می‌کند.
مبنای قرارگیری آثار در این فهرست، نظر شخصی نگارنده بوده و ممکن است رأی خوانندگان گرامی در مورد ترتیب قرارگیری آثار متفاوت باشد. شایان‌ذکر است که اطلاعات مندرج در این فهرست (شناسنامه آثار، جوایز آکادمی و…) از منابع و مراجع معتبر گردآوری، ترجمه و تدوین شده است.
۱۰- شب پیش از کریسمس
نام اصلی: The Night Before Christmas
کارگردان: ادوین اس پورتر
سال ساخت: ۱۹۰۵
جوایز آکادمی: این فیلم پیش از برگزاری نخستین دوره آکادمی ساخته‌شده است.
بسیاری از سینما دوستان ادوین اس پورتر را به خاطر «سرقت بزرگ قطار» می‌شناسند، شهرت این فیلم اگرچه خوشایند است اما سایه سنگینی بر روی سایر آثار پورتر انداخته است.
«شب پیش از کریسمس»، اگرچه امروز به فراموشی سپرده شده است اما تماشای آن پس از گذشت ۱۱۰ سال همچنان ارزشمند و جذاب است. سکانس‌های بی‌نظیر پرواز گوزن‌‌های سانتا، مراسم کریسمس، انداختن هدایا از دودکش و غذا دادن به گوزن‌ها آن‌قدر زنده و مثال‌زدنی پرداخت‌شده‌اند که گذر زمان نتوانسته است آن‌ها را به تصاویری کهنه و مضحک تبدیل کند. برای پی بردن به ارزش فیلم می‌توانید آن را با سایر آثار کریسمسی آن دهه، مانند «رویای کریسمس» به کارگردانی ملی‌یس و «سارقان کریسمس» به کارگردانی گریفیث مقایسه کنید.
۹- کراکرِ کریسمس
نام اصلی: Christmas cracker
کارگردان: نورمن مک لارن، جرالد پترتون، گرنت مونرو و جف هال
سال ساخت: ۱۹۶۳
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
آنثولوژی ۹ دقیقه‌ای «کراکر کریسمس»، تجربی‌ترین فیلم این فهرست است. فیلم با دلقکی آغاز می‌شود که به اجرای حرکات پانتومیم می‌پردازد، این دلقک در حقیقت میزبان سه بخش اصلی «کراکر کریسمس» است: نخست رقص دو شخصیت کات اوت که با آهنگ «جینگل بلز» هماهنگ شده است، دوم استاپ موشنی از اسباب‌بازی‌های مختلف و درنهایت بخشی داستانی که با تکنیک سل انیمیشن ساخته‌شده است.
بخش سوم که طولانی‌ترین و جذاب‌ترین بخش فیلم است، داستان فردی را روایت می‌کند که نمی‌تواند ستاره‌ای مناسب برای درخت کریسمس خود پیدا کند، به همین دلیل تصمیم می‌گیرد به فضا برو تا ستاره‌ای واقعی را به خانه بیاورد!
۸- کسب‌و‌کار حسابی
نام اصلی: Big Business
کارگردان: لئو مککری و جیمز دبلیو هورن
سال ساخت: ۱۹۲۹
جوایز آکادمی: این فیلم پیش از اضافه شدن بخش فیلم کوتاه به جوایز آکادمی ساخته‌شده است.
فیلم با جمله‌ای عالی شروع می‌شود: «داستان فردی که آن‌طرف صورتش را نشان داد و مشت محکمی به بینی‌اش خورد!» لورل و هاردی به فروش درخت کریسمس اشتغال دارند اما در تجارت خود موفق نیستند، یکی از خریداران که از سماجت آن‌ها عصبانی می‌شود درخت آن‌ها را تکه‌تکه می‌کند و در مقابل، لورل و هاردی پلاک خانه او را خراب می‌کنند…
طنزی تلخ و گزنده که به فاجعه می‌رسد و درست همان لحظه که تصور می‌کنید معجزه کریسمس همه را مهربان کرده است، مشت محکمی به‌طرف بینی‌تان می‌فرستد!
۷- نبرد اسباب‌بازی
نام اصلی: Toy Tinkers
کارگردان جک هانا
سال ساخت: ۱۹۴۹
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
«نبرد اسباب‌بازی» را باید در گروه فیلم‌های جنگی دونالد داک طبقه‌بندی کرد. هرچند که دونالد در این فیلم لباس جنگی نمی‌پوشد و به میدان نمی‌رود، هرچند که در آسایش تمام خود را برای کریسمس آماده می‌کند و هرچند فضای فیلم یک فضای شاد کریسمسی است، اما بازهم نبرد اسباب‌بازی را باید متعلق به ژانر جنگ دانست. این انیمیشن باظرافت خاصی میدان جنگ را در ملک دونالد داک شبیه‌سازی می‌کند و از هدایا و تزئینات کریسمس ادوات جنگی می‌سازد. اگر می‌خواهید به دیدن این انیمیشن بروید باید خودتان را برای دیدن صحنه‌هایی از تیراندازی، انفجار، سنگر گیری، بازی روانی و حتی مجروحین جنگی کریسمسی آماده کنید!
۶- شب پیش از کریسمس – تام و جری
نام اصلی: The Night Before Christmas
کارگردان: ویلیان هانا، جوزف باربرا و رودولف ایزینگ
سال ساخت: ۱۹۴۱
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
یکی از بهترین‌های «تام و جری». در این انیمیشن، کریسمس تنها بهانه‌ای برای جذب مخاطب یا تزئین لوکیشن نیست و سازندگان به طرز شگفت‌انگیزی از مضمون کریسمس بهره برد‌ه‌اند. دریکی از تعقیب و گریزهای همیشگی، جری برچسب «تا کریسمس باز نشود» یکی از کادوها را برمی‌دارد و آن را روی دهان تام می‌چسباند! چنین شوخی‌های کارشده‌ای را می‌توان در سرتاسر فیلم مشاهده کرد.
درنهایت «شب پیش از کریسمس» موفق شد که برگ زرین دیگری را به افتخارت «تام وجری» در جوایز آکادمی اضافه کند. (مجموعه انیمیشن‌های کوتاه تام و جری درمجموع ۱۳ بار نامزد دریافت اسکار بهترین انیمیشن کوتاه شدند و ۷ بار توانستند به جایزه اسکار دست پیدا کنند).
۵- سرود کریسمس میکی
نام اصلی: Mickey’s Christmas Carol
کارگردان: بارنی متینسون
سال ساخت: ۱۹۸۳
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
با رونق تلویزیون در دهه ۱۹۵۰ و پایان دوران طلایی فیلم‌های کوتاه، از سال ۱۹۵۳ تا سال ۱۹۸۳، به مدت ۳۰ سال هیچ فیلم کوتاهی از میکی موس به روی پرده نرفت تا اینکه به مناسبت کریسمس ۱۹۸۳، والت دیزنی فیلمی جدید را به سینماها فرستاد تا دوران تازه‌ای برای شخصیت میکی موس آغاز شود.
هرچند که «سرود کریسمس میکی» اقتباسی مستقیم از کتاب مشهور چارلز دیکنز است اما استفاده از شخصیت‌های دنیای میکی موس و شخصیت‌های سایر آثار والت دیزنی (مانند رابین‌هود و پینوکیو) باعث شده است که این فیلم به اثری معروف و پرمخاطب تبدیل گردد و از ارزش تماشای بالایی برخوردار شود.
۴- تانگوی آرژانتینی
نام اصلی: Tanghi Argentini
کارگردان: گای سیز
سال ساخت: ۲۰۰۶
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین فیلم کوتاه
آندری مردی تنها است که در اینترنت با زنی آشنا می‌شود، زن او را بری یک تانگوی دونفره دعوت می‌کند. آندری نیز با خوشحالی می‌پذیرد اما مشکل بزرگی در این میان وجود دارد: آندری چیزی از تانگو نمی‌داند!
یک کمدی ناب کریسمسی. صحنه‌های آموزش تانگو توسط فرانسیس به آندری و استفاده کوتاه اما قابل‌توجه اثر از حال و هوای کریسمس، باعث می‌شوند که تانگوی آرژانتینی تا مدت‌ها در ذهنتان باقی بماند. فیلم پایانی غافلگیرکننده و شیرین دارد که باعث می‌شود شما نیز مانند فرانسیس، لقبی بهتر از فرشته برای آندری پیدا نکنید.
۳- دخترک کبریت فروش
نام اصلی: The Little Match Girl
کارگردان: راجر آلرز
سال ساخت: ۲۰۰۶
جوایز آکادمی: نامزد اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
اقتباس راجر آلرز (کارگردان «شیر شاه») از داستان هانس کریستین آندرسن، انیمیشنی تلخ و غم‌انگیز است که بدون دیالوگ و به‌صورت صامت ساخته‌شده است. حکایت آشنای دختری که موفق نمی‌شود کبریت‌هایش را به فروش برساند و برای جلوگیری از سرما آن‌ها را آتش می‌زند؛ دخترک با هر کبریت رؤیایی می‌بیند، رؤیایی که عمرش تنها به‌اندازه عمر یک کبریت است.
بدون شک کریسمس حقیر دخترک، یکی از باشکوه‌ترین کریسمس‌های تاریخ سینماست.
۲- سرود کریسمس
نام اصلی: A Christmas Carol
کارگردان: ریچارد ویلیامز
سال ساخت: ۱۹۷۱
جوایز آکادمی: برنده اسکار بهترین انیمیشن کوتاه
اقتباسی دیگر از «سرود کریسمس». تصاویر و رنگ‌آمیزی این فیلم ۲۳ دقیقه‌ای مبهوتتان می‌کند و وفاداری آن به متن (و حتی تصاویر کتاب) تجربه کاملی از این اثر ادبی را برایتان به ارمغان می‌آورد.
این اقتباس که توسط شبکه ABC ساخته‌شده بود توانست به اسکار بهترین انیمیشن کوتاه دست پیدا کند اما ازآنجایی که ابتدا در تلویزیون پخش‌شده بود، اعتراض گسترده اهالی سینما را در پی داشت؛ در پی این اعتراضات اعلام شد که دیگر آثار تلویزیونی در اسکار پذیرفته نخواهند شد.
۱- ستاره‌ای در شب
نام اصلی: Star in the Night
کارگردان: دان سیگل
سال ساخت: ۱۹۴۱
جوایز آکادمی: برنده اسکار بهترین فیلم کوتاه دوحلقه‌ای
میان صاحب یک متل و یک مسافر بحثی در مورد کریسمس آغاز می‌شود، صاحب متل می‌گوید که مردم تنها به پول اهمیت می‌دهند اما در کریسمس خود را مهربان جلوه می‌دهند، او برای اثبات حرف خود به مسافری اشاره می‌کند که از سرودهای کریسمس ناراحت است و بر سر او فریاد می‌کشد و همچنین مردی که به خاطر نامناسب بودن شستشوی پیراهنش عصبانی می‌شود. به‌ظاهر حق با صاحب متل است اما با ورود زوجی جوان همه‌چیز تغییر می‌کند…
فیلمی خوش‌ساخت که علاوه بر دریافت اسکار، باعث شد که دنیای سینما با کارگردان بااستعدادی به اسم دان سیگل (کارگردان «هری کثیف» و «فرار از آلکاتراز») آشنا شود.
فیدان در شبکههای اجتماعی