به قلم: جِف ریچردز
برگردان: خاطره کردکریمی
فیلم‌نامه فیلم کوتاه می‌تواند خیلی چیزها باشد. می‌تواند کارت تلفنی، اثبات مفهومی، برنده رقابتی، بیان هنرمندانه‌ای و البته یک فیلم کوتاه باشد. هدفِ روشن هر فیلم‌نامه کوتاهی تبدیل شدن به یک فیلم کوتاه است اما به آن هم خواهیم رسید. هر چیزی که می‌خواهید درنهایت از فیلم‌نامه‌تان تولید کنید، دست‌کم باید ارزش تولید داشته باشد.
تلاش برای نوشتن فیلم‌نامه کوتاه می‌تواند ترسناک باشد. به‌هرحال، تمام کردن فیلمی کوتاه کاری دشوار است و حتی اگر موفق به این کار هم شوید، مدار جشنواره‌ای به‌صورت شگفت‌آوری رقابتی است. رقابت در مسابقات فیلم‌نامه کوتاه هم بهمان اندازه دشوار است. اما اگر روی این چیزها متمرکز شوید، فیلم‌نامه‌تان حتی پیش از گذاشتن قلم روی کاغد، محکوم به شکست است.
از همان ابتدا به اینکه قرار است فیلم‌نامه‌تان آخرسر چطور شود، فکر نکنید. روی نوشتن چیزی تمرکز کنید که می‌توانید به آن مفتخر باشید. چیزی بنویسید که در خوانندگان‌تان اثر کند. چیزی به‌یادماندنی بنویسید. چیزی شگفت‌انگیز بنویسید!
خیلی که سخت به نظر نمی‌رسد، می‌رسد؟ نباید برای‌تان مهم باشد چه چالش‌هایی پیش رو دارید. آنچه باید بیش از همه به آن اهمیت دهید داستانی است که می‌خواهید روایت کنید. چالش فعلیِ شما این نیست که فیلم‌تان به جشنواره‌ها راه پیدا کند یا رقابتی را ببرد، چالش‌تان روایت داستانی خوب است.
در آغاز، پیش بردن فیلم‌نامه کوتاه درست همانند نوشتن فیلم‌نامه فیلمی بلند است. نیاز به ایده‌ای کلی از چیستی داستان‌تان دارید. فهرستی از عناوینِ موردنظرتان تهیه کنید تا فیلم‌نامه را روی آن بنا کنید. گام بعدی، نوشتن خلاصه است که هم ضروری است، هم دردناک، هم اکتشافی، هم ناراحت‌کننده، هم الهام‌بخش، هم پیچیده، هم ساده و سرگرم‌کننده. پس نفسی عمیق بکشید و شروع کنید به نوشتن.
مراحل نوشتنِ فیلم‌نامه کوتاه را می‌توان زیر پانزده عنوان طبقه‌بندی کرد:
۱ – داستانی فوق‌العاده بگویید
اگر داستانی فوق‌العاده برای گفتن نداشته باشید، هر کاری کنید بی‌فایده‌ست. داستانی که عاشقش هستید؛ فیلم‌نامه‌ای سرشار از خلاقیت‌های فردی و علایق‌تان.
۲ – فُرم‌ها را یاد بگیرید
یادگرفتن ساختمانِ معیار نگارش فیلم‌نامه از دست هر کسی برمی‌آید. بااین‌حال، باید تمام جزئیاتِ فنی از فضاهای خالی بین‌متنی تا سرتیترنویسیِ صحنه‌ها خبر داشته باشید. لازم به گفتن نیست که باید حواس‌تان حسابی جمع غلط‌های املایی و دستور زبانی هم باشد. یادگیری چارچوبِ صحیح نگارش از پرت شدنِ توجه خواننده جلوگیری و او را بر داستان متمرکز می‌کند.
۳ – کارگردانی نکنید
شما کارگردان نیستید. اگر چیزی قرار است دیده شود، بامهارت توصیفش کنید. حرکت و نماهای دوربین را بگذارید به عهده عوامل دیگر فیلم.
۴ – توضیح جزئیات را کنار بگذارید
داستانِ شما در خلال بازی بازیگران و حرکات پیدا می‌شود. توضیحات جزئی به کار خواننده نمی‌آید. نمایش دهید، تعریف نکنید.
۵ – دیر وارد شوید ــ زود خارج شوید
این قاعده به کارِ تمام فیلم‌نامه‌تان می‌آید اما بیشتر برای صحنه‌های فردی مناسب است. از زیاده‌گویی بپرهیزید و تمرکز داستان‌تان را بر آنچه بیش از همه اهمیت دارد بگذارید.
۶ – تماشاگر مهم است
هیچ‌وقت فراموش نکنید برای که می‌نویسید، حتی اگر آن‌کس خودتان باشید. هر فیلم‌نامه‌ای باید برای مخاطبانِ هدفش کاملاً مناسب باشد.
۷ – موانع
هیچ‌چیز نباید برای شخصیت‌هاتان ساده باشد. موقعیت را برای‌شان جهنم کنید که وقتی (اگر) موفق شدند، برای آدم‌ها مهم باشد. بدون مانع، تعلیق به وجود نمی‌آید. با ایجاد گریزگاه‌های سهل‌العبور سرِ مخاطب کلاه نگذارید.
۸ – وضوح
پشت تک‌تک جملات باید فکری (یا بیشتر از یک فکر) باشد و ضمناً کاملاً هم واضح بیان شود. تنها شمایید که می‌توانید توضیح دهید فیلم‌نامه‌تان درباره چیست. لحظات هیجان‌انگیزی را نشان آدم‌ها دهید که پیش‌ازاین تنها در تخیل‌تان وجود داشته. درباره انگیزه‌های شخصیت‌هاتان واضح عمل کنید و خواننده را به دنیای خود بکشانید.
۹ – دنیا شما، شخصیت‌های شما
اگر جواب‌ها را نداشته باشید چطور می‌توانید به سؤالاتی که توی فیلم‌نامه مطرح می‌شود پاسخ دهید؟ دنیای شما چه شکلی‌ست؟ شخصیت‌های‌تان از کجا می‌آیند؟ داستان‌تان درباره چیست؟
۱۰ – هر چه کمتر بهتر
تقریباً تمام عناوینی که در این متن آمده یک‌جوری به این قاعده ربط دارد. واضح نوشتن به ساده کردنِ توصیفات نیاز دارد. کم کردن از جزئیات گاهی با بازنویسی و کوتاه کردنِ دیالوگ‌ها مُیسر می‌شود. هرچه کمتر بهتر. این عبارت را در ذهن‌تان نگه‌دارید. به دانه‌دانه واژه‌ها دقت کنید و هرکدام را که حرکت فیلم‌نامه‌تان را کُند می‌کند بی‌معطلی حذف کنید.
۱۱ – ازآنچه می‌دانید بنویسید
نوشتن ازآنچه می‌دانید لزوماً به این معنی نیست که هر آنچه را تابه‌حال زیستید به رشته تحریر درآورید. از طرفِ دیگر، اگر می‌خواهید درباره کوسه‌ها بنویسید اما هیچ‌چیز ازشان نمی‌دانید، شاید بهتر باشد بروید کمی باهم آب‌تنی کنید! تحقیق کلیدِ این قفل است. فیلمنامه‌نویس دانشجویِ زندگی‌ست. به‌دنبال اطلاعات باشید تا داستان‌تان غنی‌تر شود. باید از تمامِ جزئیات خبر داشته باشید.
۱۲ – چیزی برای گفتن داشته باشید
داستانی فوق‌العاده، شخصیت‌های زنده و ساختمانی بی‌نقص دارید. با این وجود هنوز نمی‌توانید فیلم‌نامه را گامی به پیش ببرید مگر چیزی برای گفتن داشته باشید. معنیِ داستان‌تان چیست؟ واقعاً درباره چیست؟ باید جواب این سوال‌ها را بدانید و آن‌ها را در تک‌تک صفحات مدنظر قرار دهید.
۱۳ – سرگرم کردن
جدای تمام این عناوین، فیلم‌نامه شما باید سرگرم‌کننده باشد. موقعِ خواندن همه صحنه‌های فیلم‌نامه از خودتان بپرسید: سرگرم‌کننده بود؟ اگر جواب «نه» یا «نه خیلی» بود، هنوز کارهایی برای انجام دادن دارید.
۱۴ – بنویسید، بازنویسی و تکرار کنید
تنها چیزی که از فکری خوب بالاتر است، فکری بهتر است. آنقدر بنویسید تا کارتان بی‌عیب شود. از نوشتنِ نسخه اولیه بد نترسید. مطمئن باشید که داستان‌تان در هر مرحله بهتر می‌شود. تا جایی که عاشق تمامِ جملات شدید، به نوشتن ادامه دهید.
۱۵ – هر روز بنویسید
کار فیلمنامه‌نویسان فیلمنامه‌نویسی است. برای نوشتن وقت بگذارید و هیچ‌وقت فکر کردن درباره اتفاق بعدی را متوقف نکنید. هر چه بیشتر بنویسید مهارت‌هاتان بهبود می‌یابد. می‌توانید فیلم‌نامه‌ای بی‌نظیر بنویسید منتهی اگر بنشیند و واقعاً بنویسید! (و البته بازنویسی‌اش کنید.)
فیدان در شبکههای اجتماعی