یک پخته و خیل خیال‌بازان خام فیدان | وب‌سایت تخصصی فیلم کوتاه

۱۰ فیلم کوتاهی که از دهه ۹۰ به یاد داریم

فیلم دوم: انیمیشن کوتاه «یال و کوپال» به کارگردانی شیوا صادق‌اسدی

نوشته: امین پاک‌پرور

سخن گفتن از اهمیتِ یک چیز میان چیزهای دیگر، خواه یک فیلم باشد و خواه فیلم‌ساز میان دیگری و دیگرها، تنها زمانی معتبر است که چشم‌اندازی از همه‌ی آن‌ها در پیش داشته باشیم. و چشم‌انداز ما اگر یک سیاهه‌ی بلند به اندازه‌ی دهه‌ای باشد که تولیدات هر یک سالش به چند هزار فیلم‌‌های کوتاهِ شبیه به هم است، انگیزه‌ی ما از انتخاب، دست گذاشتن بر آن ویژگی‌های تمایزبخشی خواهد بود که یک فیلم را به دور از کلیشه‌های رایجِ فکر کردن به فیلم کوتاه و ورای تکنیک‌های مشخصی که فیلم‌سازهای میان‌مایه برای ساختارمند کردن قصه‌هاشان برمی‌گزینند، در خاطر یک نسل نگه می‌دارد. اما ضرورتا این‌طور نیست که هر جور کوشش و ادا و اصولی برای برساختنِ فرم‌ها و بافت‌های متفاوت عیار یک فیلم باشد؛ چه فکر می‌کنم که حتی میانمایگی به ژست پرتفاخر فیلم‌سازی که به بهانه‌ی ساختارشکنی هریک از ایده‌های هیجان‌زده‌ی خود را به تصویر می‌کشد ارجح است. در این سال‌ها کم ندیده‌ایم فیلم‌سازهایی که به اسم تجربه‌گرایی و برای گریز از فرم‌های به‌ تکرار افتاده، سکوت‌های طولانی و لنزهای واید و تصاویر دفرمه‌ و رنگ‌های اشباع‌شده را در فیلم‌هاشان به کار می‌گیرند، بی‌آنکه حقیقتا به کارکرد این انتخاب‌ها در نسبت با ابژه و ایده‌ی مرکزیِ فیلم اندیشیده باشند؛ دون‌کیشوت‌هایی که به‌جای جنگ حقیقی با کلیشه‌ها، آب در هاون می‌کوبند و صدای این کوبیدن‌ها جز خام‌دستیِ آنان پژواکی در تاریخ نخواهد گفت.

در چنین چشم‌اندازی است که قدر دانستنِ هنرمند تجربه‌گرایی که تازگیِ فرم را آگاهانه به جهت آشنایی‌زدایی از یک شیء/مفهوم/فضا استفاده می‌کند و نیز رابطه‌ی محکمی میان انتخاب‌های تازه‌ در فرم خود و منطق روایتش یافته اهمیت می‌یابد. جهان داستانیِ «یال و کوپال» مبتنی بر تجربه‌ی دختری است که تصورات خود از حیوانات را باردار شده و این باروری از یک ایده‌ی انتزاعی تبدیل به واقعیتی قابل لمس می‌گردد. منطق راویت فیلم از همان ابتدا این قرارداد را بنیان می‌گذارد که خیالات شخصیت بخشی از واقعیت است؛ حیواناتِ خلق شده در اتاق دختر، مرحله‌ به مرحله در دلِ اهالیِ دیگرِ خانه ترسِ عمیق‌تری می‌افکنند و خانواده در این جدال هربار خود را گرفتارتر می‌یابد؛ پیروزیِ نهایی اما از آنِ خیال دختر خواهد بود. هویت این جهان مالیخولیایی که پر از هراس بلعیده شدن توسط حیوانات درنده‌خویی است که از ناکجا سربرمی‌آورند، در فرم‌ سیال اشیاء و مناظر فیلم متجلی می‌شود. منطق فیلم که تبدیل شدن خیال به واقعیت را باورپذیر کرده، استحاله‌ی حجم به فضا و فضا به شخصیت را ممکن می‌سازد. کیفیت نهایی فیلم متشکل از استحاله‌هایی است که با سیالیت ذهن دختری که خیال را از ناکجا به محیط پیرامون می‌آورد نسبتی مستقیم دارد. اما در مواجهه با چنین اثر ویژه‌ای می‌‌شود پرسید که آیا در آثار بعدی فیلم‌ساز هم خبر از این بداعت‌های آگاهانه هست یا نه؟ که اگر هست می‌توان نام فیلم‌ساز را نیز علاوه بر فیلم به خاطر سپرد. شیوا صادق‌اسدی را با فیلم‌های «یال و کوپال» و «خرچنگ» از سینمای دهه‌ی نود ایران به یاد خواهم آورد.

یادداشت سردبیر درباره ۱۰ فیلم‌ کوتاهی که از دهه ۹۰ به یاد داریم

درباره این فیلم کوتاه بیشتر بخوانید:

تولد جهان پنهان | نوشته: سعیده جانی‌خواه