بهتر است پس از تکمیل فیلم کوتاه‌تان با آن چه کنید؟ نکاتی که باید بعد از تمام شدن ساخت فیلم کوتاه‌تان به آن‌ها توجه کنید.
نوشته جان فوسکو (Jon Fusco)
برگردان خاطره کردکریمی
فیلم‌های کوتاه دشواری‌های خودشان را دارند. دلایل زیادی برای ساختن‌شان هست اما درنهایت، احتمال مقبول افتادنِ آن‌ها در نظر مخاطبان عام، نسبت به فیلم‌های بلند کمتر است.
خب، به‌محض آنکه فیلمی کوتاه آماده ارائه شد، با آ نچه می‌کنید؟
آیا فوراً در فضای آن‌لاین منتشرش می‌کنید؟ برای شرکت در جشنواره‌ای ثبت‌نام می‌کنید؟ و آیا هدف‌تان از ثبت‌نام در جشنواره، گرفتنِ جوایز نقدی است یا دیده شدن؟ برای آنکه فیلم کوتاه‌تان بابِ طبع جشنواره‌ها شود چه می‌کنید؟ پس‌ازآن، آیا دنبالِ راهی برای توزیع می‌گردید؟ این‌ها چیزهایی است که باید پیش از تصمیم‌گیری (که شامل تصمیم‌گیریِ اولیه برای ساخت فیلم کوتاه هم است) بپرسید.
مهم‌ترین کاری که شما به‌عنوان فیلمِ کوتاه‌سازی می‌توانید انجام دهید، این است که برای آنچه پیشِ رو دارید آماده باشید.
بعد از حضور در نشستی صنعتی در جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو (تی‌آی‌اف‌اف) ۲۰۱۶ متوجه شدیم که مهم‌ترین کاری که شما به‌عنوان فیلم کوتاه‌سازی می‌توانید انجام دهید این است که برای آنچه پیشِ رو دارید آماده باشید. کارشناسان صنعت فیلم ازجمله اموتز زاکای (از VP Management و Echo Lake Entertainment)، بنوآ بلَنچِرد (مأمور فروش UNIFRANCE)، انیا تِشروبیاتوفسکا (مسئول خرید Visit Films)، اینیا دی‌یُو (مدیرکل Ouat Media)، و کارگردان برنده جایزه در تی‌آی‌اف‌اف، مارتین ادرالین، درباره بهترین استراتژی عمر فیلمی کوتاه بحث کردند. در اینجا چند توصیه ازجمله توصیه‌هایی درباره حضور جشنواره‌ای، ملاحظاتِ جایزه‌ای، فروش و توزیع مطرح می‌شود:
یک. از مدار جشنواره‌ای بهره ببرید تا توجه مدیران را جلب کنید.
مدیران فعالانه جشنواره‌های فیلم را در جستجوی کارگردانان فیلم‌های کوتاهِ منحصربه‌فرد رصد می‌کنند. وقتی این پرسش مطرح شد که مدیران در استعدادی تازه مشخصاً به دنبال چه هستند، زاکای روشن و ساده پاسخ داد: «وقتی در این کسب‌وکار تصمیم به ساخت فیلمی می‌گیرید، باید با کلی آدم ملاقات کنید. خیلی‌هایشان وقت تلف کردن خواهند بود و دست‌آخر به خودتان می‌گویید واقعاً چی شد هم‌چین قراری گذاشتم؟ اما درنهایت، کسی پیدا می‌شود که روی فیلمتان سرمایه‌گذاری کند، حالا چه نهادی دولتی، چه سرمایه‌گذاری خصوصی. ولی آنچه من در گام نخست، از کسی که با او به گفت‌وگو می‌نشینم می‌خواهم این است که: واقعاً می‌تواند حرفش را منسجم بزند؟ می‌تواند سرگرمم کند؟ چون بالاخره بناست بتواند کرور کرور آدم را سرگرم کند. در گام بعدی دنبال آدمِ خوب هستم چون قرار است هزاران ساعت با او وقت بگذرانم. مهم نیست چقدر فیلمتان خوب باشد، اگر از آن آدم‌های ناتوی درجه‌یک باشید، خیری ازش بهتان نمی‌رسد.»
دو. پیش از آنکه با نماینده‌ای (agent) قرارداد ببندید، با یک مدیر قرارداد ببندید.
زاکای بسیار علاقه‌مند بود به این نکته اشاره کند که همان‌قدر که جشنواره‌های فیلم جای مدیرانی‌ست که به دنبال فیلم‌سازند، جای فیلم‌سازانی هم است که به دنبال مدیرند. مهم است زمانی را صرف بررسی نقاط قوت و ضعفِ تک‌تک گروه‌هایی کنید که به شما نزدیک می‌شوند.
او می‌گوید: «من دلم نمی‌خواهد به جشنواره بروم تا با فیلم‌سازی قرارداد ببندم چون آنجا سَر امضای قرارداد با آدم‌ها معرکه‌ای برپاست. چنین وضعی اصلاً به صلاح فیلم‌ساز نیست چون اگر تمام آن نماینده‌های خوش‌قیافه جلوی او ردیف شوند و همه‌شان هم یک‌چیز بگویند، این‌جوری می‌شود که خیلی خب، این یارو خوشتیپ‌تره، پس همینو برمی‌دارم. درحالی‌که اگر جلسات نفربه‌نفر باشد، نماینده بهتری گیرتان می‌آید. ترجیح ما این است که جستجوهایمان را پیش از جشنواره فیلم کرده باشیم و حالا شاید بعد از امضای قرارداد، جشنی هم گرفتیم!»
همچنین به نظر زاکای، فیلم‌سازان تازه‌کار بهتر است به‌جای نماینده با یک مدیر قرارداد ببندند. او می‌گوید: «نماینده‌ها ــ خصوصاً آن‌ها که برای شرکت‌های بزرگی چون CAA و WME کار می‌کنند ــ بدون پاداش و مزایا، سالیانه ۲۵۰ هزار دلار درآمد دارند. پاداش و مزایا ممکن است این عدد را تا ۵۰۰ هزار دلار هم بالا ببرد. آیا تمرکزشان را روی شما می‌گذارند؟ پرسش مهمی است که باید از خودتان بکنید، و اگر حقیقتاً باور دارید که پاسخ این پرسش مثبت است، پس عالی است، باید باهاشان قرارداد ببندید.»
او اضافه می‌کند که اگر تصمیم گرفتید ابتدا با نماینده‌ای قرارداد ببندید «معمولاً این‌طوری بهتر است که نماینده دنبال شما بدود نه شما دنبالِ نماینده. به گواه تاریخ، آن‌ها در روش اول، زحمت بیشتری می‌کشند!»
ساخت فیلم کوتاهی که جواب دهد و موفق شود، به‌مراتب از ساخت فیلمی بلند سخت‌تر است.
ولی این احتمال وجود دارد که مدیران بیشتر بر پتانسیل شما در درازمدت سرمایه‌گذاری کنند. زاکای می‌گوید: «خودم به‌عنوان مدیر حس می‌کنم که بهتر است اول با یک مدیر قرارداد ببندید چون ما سرمان خلوت‌تر است و به‌کل ماجرا به‌مثابه امری درازمدت نگاه می‌کنیم. روحیه ما کاسب‌کارانه نیست. نمی‌گوییم این از محصول، بفروشش. می‌خواهیم کار را کنار شما پرورش دهیم و کنار شما رشد کنیم.»
سه. نظرگاه (Vision) تان را به نحو احسن پرورش دهید.
وقتی از مدعوین پرسیده شد که در فیلم‌سازی کوتاه چه چیزی چشمِ حرفه‌ای‌های صنعت را می‌گیرد، همگی متفق‌القول بودند که خودِ این رسانه برای این ساخته شده که استعدادهای فیلم‌سازان را به منصه ظهور برساند. انیا تِشروبیاتوفسکا گفت «در این رسانه استعداد شناسایی می‌شود؛ استعداد به معنای اصالت و داشتن صدای مخصوص به خود. ساخت فیلم کوتاهی که جواب دهد و موفق شود، به‌مراتب از ساخت فیلمی بلند سخت‌تر است چون در فیلم بلند با اندکی استعداد هم جان سالم به در خواهید برد. در فیلم‌های کوتاه اگر نظرگاهی بی‌نقص وجود داشته باشد، نشانه‌ای هست مبنی بر اینکه این همان کسی است که می‌خواهید با او کار کنید.»
اما نباید در این اثنا از داشتنِ دیدی وسیع‌تر غافل شوید. اینیا دی‌یو می‌گوید: «آدم‌های محبوب من در این صنعت کسانی هستند که واقعاً درباره آنچه در این حوزه تولید می‌شود کنجکاوند. چیزی که همیشه کمی نگرانم می‌کند این است که فیلم‌سازان، آثار همدیگر را تماشا نمی‌کنند. نمی‌دانند رقابت اصلاً بر سر چیست! قضیه برقراری ارتباط با هم‌صنفان (networking) است ــ حالا هرچقدر هم که بیشتر اوقات از این کار متنفر باشم؛ خصوصاً وقتی راهیِ جشنواره‌ای هستید و تمام آنچه پیشِ رو دارید همین است. قضیه صحبت با بینندگان، زیر نظر داشتن باقیِ آثار و باخبر شدن از اوضاع است.»
از منظر فروش، برای ما مهم است که بدانیم [فیلم‌سازان] از فیلم چه می‌خواهند. آیا می‌خواهند همین فردا در فضای مجازی منتشرش کنند؟ امیدوارم که نه.
چهار. بهتر است پیش از ثبت‌نام، استراتژی جشنواره‌ای معلوم باشد.
فیلم‌سازانی که از پیش درباره اینکه قدمِ بعدی کدام جشنواره است تصمیم گرفته‌اند به آن‌ها که نگرفته‌اند، برتری دارند. عالی است اگر بتوانید توضیح دهید چرا چنین ترتیب جشنواره‌ای را برای ثبت‌نام برگزیدید. دی‌یو می‌گوید «ما فهرستی بلندبالا از پرسش‌هایی داریم که از فیلم‌سازان می‌پرسیم و استراتژی جشنواره‌ای هم یکی از آن‌هاست. خب از منظر فروش، برای ما مهم است بدانیم آن‌ها از فیلم چه می‌خواهند. آیا می‌خواهند همین فردا در فضای مجازی منتشرش کنند؟ امیدوارم که نه. دلشان می‌خواهد در جشنواره‌ای حاضر شوند؟ چه‌جور حضوری؟ کدام منطقه جغرافیایی؟ مهم است که پاسخ این پرسش‌ها را آماده داشته باشید.»
پنج. جوایز مهم‌اند.
با آنکه زاکای، که ساکن لس‌آنجلس است، مدعی بود «مگر اینکه نامزد اسکار یا برنده اسکار شوید، غیرازاین جوایز هیچ تفاوتی ایجاد نمی‌کنند»، باقی حاضرین آن‌قدرها با او موافق نبودند. دی‌یو می‌گوید «خریدارانِ فیلم‌های مستقل، خیلی هم به این مسئله توجه می‌کنند. اصلاً به این شکل آموزش دیده‌ایم. وقتی چیزی به دست من می‌رسد، اگر بدانم جایی برنده جایزه‌ای شده و آنجا هم جشنواره مهمی است، جایزه مهم می‌شود. گاهی برای خریداران، قضیه اسم در میان است. جایزه آغازی می‌شود برای یک گفت‌وگو.»
شش. فیلم‌نامه فیلم بلندی را آماده داشته باشید.
هزاران مسئله هست که قرار است موقع فیلم‌سازی، شما را در جایگاه فیلم‌ساز نگران کند. همین امر وقتی فیلمتان به جشنواره‌ای راه پیدا می‌کند هم صادق است. در این میان یکی از حاضرین در جلسه عنوان کرد که گیج شده کدام یک از این‌ها اولویت دارند: جشنواره‌ها، مأموران فروش، مدیران یا توزیع‌کنندگان؟ پاسخی که دریافت کرد احتمالاً آن چیزی نبود که به دنبالش بود.
اموتز در جوابِ او گفت «آنچه اول می‌آید درواقع آن چیزی است که قرار است بعدتر بیاید، یک‌جورهایی شبیه فلسفه ذن. مثالی می‌زنم: تونی الی‌یِت. او فیلم کوتاهی ساخت که اولین بار در تی‌آی‌اف‌اف نمایش داده شد. دو تا فیلم‌نامه بلند هم هم‌زمان با آن، آماده داشت. قرار ملاقاتی با او گذاشتیم. به ما گفت، راسی این دو تا رو هم دارم. خواندیم‌شان، عالی بودند. بومب! بهش گفتیم می‌خواهیم با تو قرارداد امضا کنیم. اگر فیلم کوتاهی بسازید، تمام جشنواره‌های فیلم را هم بالا و پایین کنید، بعد به کسی مثل من بربخورید و فیلم‌نامه‌ای نداشته باشید، شخصاً می‌روم سراغ نفر بعدی.»
هنگام حضور در جشنواره‌ها بهترین موضع این است که کاری به کار فیلمِ در حال نمایش‌تان نداشته باشید. فیلم‌نامه یا نسخه‌ای نهایی‌نشده (Screener) از آنچه برای آینده در سر دارید تهیه کنید.
هفت. فیلم کوتاه شما عمر جشنواره‌ای ۱۲ تا ۱۸ ماهه‌ای دارد؛ نگذارید فرصت از چنگ‌تان در برود.
فیلمی که سال‌ها از عمرتان را صرف ساختنش کردید، بالاخره به جشنواره‌ای راه پیدا کرده اما انتظار نداشته باشید وقتی وارد گردونه شد، عمر درازی در آنجا داشته باشد. به همین خاطر باید تا جایی که قادرید سخت کار کنید که هم‌زمان با حضور فیلمتان در جشنواره‌ها، ارتباط ایجاد کنید. قرار است فیلمتان به‌جای شما حرف بزند اما به قول دی‌یو بعد از سرآمدنِ عمر جشنواره‌ای «کار تمام است.»
خبر خوب این است: اگر فیلمتان واقعاً خوب است، کلی وقت دارید که از پتانسیل‌هایش بهره ببرید. به نظر مدعوین، عمر جشنواره‌ایِ معمول یک فیلم کوتاه بین ۱۲ تا ۱۸ ماه است.
انیا تِشروبیاتوفسکا از منظر توزیع اشاره می‌کند که «اغلب از فیلم‌سازان می‌شنویم یک سال بعد، که خیلی دیر است. ما با جواز دهندگانی (licenser) کار می‌کنیم که به فیلم کوتاه هم به‌قدر باقیِ فیلم‌ها علاقه‌مندند. آن‌ها می‌خواهند فیلم‌هایی را که همین حالا در مدار جشنواره‌ای‌اند ببینند. می‌خواهند تصمیم بگیرند که آیا همین حالا می‌توانند به آن جواز دهند، بنابراین هر چه زودتر از فیلم‌سازان خبر بگیریم، بهتر است.»
هشت. اگر فیلمتان حضور جشنواره‌ای موفقی داشته باشد، می‌توانید از جوایز چهار برابر بودجه‌تان دربیاورید.
در طول نشست مارتین ادرالین که فیلم کوتاهش «حفره- Hole» چندین سال پیش برای اولین بار در تی‌آی‌اف‌اف به نمایش درآمد و فیلم کوتاهش «اِما – Emma» امسال نمایش داده شد، به‌عنوان‌مثال ذکر شد. او گفت با آنکه فیلمش را به Shorts HD فروخت، اما کمپانی هیچ کاری با آن نکرد و پول ردوبدل شده هم بسیار ناچیز بود. به همین خاطر ادرالین فیلم کوتاهش را وارد مدار جشنواره‌ایِ طولانی و پرثمری کرد.
ادرالین می‌گوید «وقتی جایزه بردن‌های‌مان شروع شد، استراتژی به این تغییر کرد که حضور جشنواره‌ایِ پرقدرتی داشته باشیم. شروع کردم به گشتن دنبال جشنواره‌هایی که جوایز نقدی دارند. فکر می‌کنم مبالغ نقدی جوایز بیش از میزانی که هر جور توزیعی می‌توانست، به ما پول داد.»
گرچه ادرالین عدد دقیقی ذکر نکرد اما به گفته خودش سه یا چهار برابر بودجه فیلم کوتاهش را به‌دست آورد.
نه. داشتن مخاطب بالقوه در فیلم کوتاه اهمیتی ندارد مگر آنکه برنامه‌ای برای ساخت فیلمی بلند از دلِ آن داشته باشید.
همیشه خوب است که با داشتن تصوری از مخاطبین هدف، آغاز به فیلم‌برداری کنید. اما این روزها، در عصر اینترنت، برای فیلم کوتاه آن‌چنان تأثیری ندارد.
زاکای توضیح می‌دهد «قضیه وقتی اهمیت دارد که بخواهید از فیلم کوتاه‌تان به‌عنوان نمونه‌ای از فیلمی بلند استفاده کنید. در گذشته این‌طور بود که با ۲۰۰ هزار بار تماشا در یوتوب کارتان راه می‌افتاد اما حالا با مثلاً ۱۰ میلیون بار، تازه اول راهید.»
کترین مکینِس، مجری نشست، مثالی زد. او پیش از تکمیل فیلم کوتاهش «زنده از درون – Alive Inside»، برای تبلیغ، چند صحنه‌ای را روی یوتوب منتشر کرد که نزدیک به بیست میلیون بار تماشا شدند. متأسفانه، چون تکمیل فیلم دو سالی طول کشید، آن مخاطبی که جمع کرده بود، بادِ هوا شد. او با ناراحتی گفت «آن ۱۹، ۲۰ میلیون نفری که حسابی توجه‌شان جلب شده بود خیلی راحت کنار کشیدند و اهمیتی ندادند چون خیال کردند کار را پیش‌تر دیده‌اند.»
ده. همیشه کارت ویزیتی که رویش لینک نمایش فیلمتان حک شده، همراه داشته باشید.
وقتی مجری برنامه پرسید که آیا کاری هست که همه برای خودی نشان دادن قادر به انجامش باشند، اکثریت مدعوین موافق بودند که بهترین کاری که یک فیلم‌ساز می‌تواند انجام دهد، داشتن کارت ویزیتی است که لینک نمایش فیلم کوتاهش روی آن باشد.
یازده. پیش از حضور در جشنواره‌ها، فیلمتان را در اینترنت منتشر نکنید.
دراین‌باره که انتشار فوری در اینترنت چقدر می‌تواند به حالِ فیلمتان مؤثر باشد، پرسش‌های فراوانی مطرح است. ازیک‌طرف، دارید برای فیلمتان مخاطب جور می‌کنید، و اینکه مثلاً در فهرست Vimeo Staff Pick باشید می‌تواند برای حرفه‌تان اتفاق بزرگی باشد. از طرف دیگر، آن‌طور که تِشروبیاتوفسکا می‌گوید «از منظر فروش، معنای اینکه فیلمتان به‌صورت رایگان در فضای مجازی باشد این است که بیشتر جواز دهندگان وقعی به آن نخواهند گذاشت. چون قرار نیست بابت چیزی که پیش‌تر در فضای آن‌لاین هست، پول بدهند. اما هم‌زمان، قضیه جشنواره‌ها یک‌جورهایی ناامیدکننده است. فیلم‌هایی هستند که واقعاً در جشنواره‌ها خوش می‌درخشند اما نمی‌فروشند. واقعیت است. خب برای چنین فیلم‌هایی، چه اشکالی دارد که وقتی کارشان با جشنواره‌ها تمام شد، توزیع آن‌لاین را امتحان کنند؟»
بسیاری از جشنواره‌ها، فیلم‌های کوتاهی را که پیش‌تر به نمایش درآمده‌اند، پس می‌زنند. بنابراین اگر برنامه‌تان توزیع آن‌لاین است، مؤثرترین استراتژی این است که تا تمام شدن دوره جشنواره‌ایِ فیلمتان دست نگه دارید.
فیدان در شبکه‌های اجتماعی