نوشته: بن لارد
ترجمه: فروغ رستگار
بر کسی پوشیده نیست که نوشتن کار دشواریست؛ پیدا کردن کنجی خلوت، ساعتها نشستن در برابر صفحهی سفید و تلاش برای نوشتن چیزی که در کنار تاثیرگذار بودن، ساختار درستی نیز داشته باشد و در پایان منجر به خلق اثری تمام عیار شود. برای این کار همزمان که روندکار آشناتر و آسانتر میشود، باید در نظر داشت که هیچ فیلمنامهای بینقص نیست و همیشه نویسندگان خطاها و اشتباهاتی مرتکب میشوند که با آگاهی میتوان به سادگی از آنها اجتناب کرد.
خطاهای دستوری و نگارشی
یکی از خطاهای محرز در فیلمنامهنویسی اشتباهات املایی و دستوری در نگارش است که همچنان اعتبار تعداد زیادی از آثار منتشر شده را خدشهدار میکند. پس به تنظیمات نگارشی کامپیوترتان اعتماد نکنید، وقت بگذارید و تک تک صفحات فیلمنامه را برای پیدا کردن این خطاهای ساده اما مخرب بازخوانی کنید. مهم نیست این پنجمین یا پنجاهمین فیلمنامهی شما باشد، به شما اطمینان میدهم که حتما چیزی برای اصلاح پیدا میکنید. علاوه بر این در خلال این واکاویهای دقیق گاهی متوجه نکات حیاتی خواهید شد که در فیلمنامه به درستی کار نمیکند.
فرمت نادرست
برای فیلمنامه فرمتهایی تعریف شده که شما به عنوان یک فیلمنامهنویس باید در چارچوب آن بنویسید. فونت و فاصله گرچه آیتمهایی انتخابی به نظر میرسند اما باید به شکلی تنظیم شود که خواندن آن آسان باشد. فیلمنامه را با فونت courier (زر یا نازنین در فارسی) بنویسید، نام شخصیت را برای نخستین بار با حروف بزرگ (بلد) بنویسید، در نوشتن دیالوگها و توضیحات اضافی از حاشیه فاصله بگذارید. نوشتن فیلمنامه در فرمت تعیین شده بسیار خسته کننده است، استفاده از نرم افزارهای فیلمنامهنویسی مثل WriterDuet در رعایت جزئیات فنی به شما کمک میکند و شما میتوانید بر روی داستانتان تمرکز کنید.
طراحی بر اساس استعارهها
سینما رسانهی نوپایی است با این حال از روز اول قواعد و کلیشههایی در آن جا گرفته که به سادگی قابل تشخیص هستند. اگر شخصیتهای فیلمنامه نسخهی مشابه و یا استعارهای از شخصیتهای متداول سینما مثل قهرمانان بیعیب و نقص، دوشیزگان پریشان، شرورهای بیوجدان و احمقها باشد، داستان شما بسیار کسالت بار خواهد شد. چرا که مخاطب سینما این تیپ شخصیتها را بسیار دیده است. این تهدید مخصوصا دربارهی زنان و شخصیتهای طرد شدهای صدق میکند که رفتار نامتعارفی دارند و بیشتر شبیه به آدمکها و کلیشههای مضحک عمل میکنند. پس مطمئن شوید که شخصیتهایتان طبیعی رفتار میکنند و اهداف ملموسی را در شرایطی باورپذیر دنبال میکنند. قبل از نوشتن، درونیات و تناقضات شخصیتها را بشناسید، تا بتوانید شخصیتهای پیچیده و در عین حال راستینی خلق کنید.
فراموش کردن طرح و یا بیتوجهی به طرح کلی
چرا فیلمنامه مینویسید؟ شاید جوابها در جزئیات متفاوت باشند اما جان کلام آن یکی است: برای گفتن یک داستان.
بسیاری از فیلمنامهها تخت و سطحی میشوند تنها به این دلیل که صحنههای آن پیش پا افتاده و شخصیتها عاری از هدف هستند. به عبارت دیگر این فیلمنامهها کسالت آورند چون هیچ کنش یا تغییری را نشان نمیدهند.
باید توجه داشت که تک تک جملات فیلمنامه باید بر اساس یک روایت واحد نوشته شود. پس برای اطمینان قبل از نوشتن دیالوگها و کنشها طرح کلی فیلمنامه را بنویسید و نقاط عطف و توالی آن را ترسیم کنید. بلیک اشنایدر در کتاب «چگونه گربه را نگه داریم» و سید فیلد در کتاب «فیلمنامه» پیشنهادهایی در این زمینه ارائه میدهند. (توجه داشته باشید که کتابهای ذکر شده برای نگارش فیلمنامه فیلم بلند تدوین شدهاند و تفاوتهایی در نگارش فیلمنامه فیلم کوتاه وجود دارد. با این حال مطالعه این کتابها نیز موثر است)
دیالوگهای بیسر و ته، نا مشخص و طولانی
نوشتن دیالوگ برای فیلم کار بسیار دشواری است. دیالوگِ فیلم آینهی تمام نمای گفتوگوهای تکراری و بیهدف واقعی نیست اما نباید غیرطبیعی به نظر برسد. گرچه این موضوع متناقض به نظر میرسد اما باید آن را در نوشتن دیالوگ برای فیلمنامه مد نظر قرار داد. گفتوگوهای طولانی که در راستای پیش برد داستان نیستند، گفتوگوهای زمختی که هدف و معنا را بیملاحظه ادا میکنند و شخصیتهای سادهای که مثل مردم عادی صحبت نمیکنند، میتوانند یک فیلمنامه را خراب کنند. پس دیالوگها را به گفتوگوهای ضروری برای پیش برد طرح و معرفی شخصیت محدود کنید و اجازه ندهید شخصیتها منظورشان را به صراحت بیان کنند.
کارگردانی در توضیحات صحنه
حتی اگر شما جالبترین ایده را برای اجرای یک پلان داشته باشید، باز در فیلمنامه جایی برای آن نیست. فیلمنامه یک نقشهی روایی است که بر اساس دیالوگ، کنش و توضیحات صحنه پیش میرود. بنابراین از توصیفات مربوط به حرکات دوربین بپرهیزید، برای مثال به جای «نمای بسیار بسته« بنویسید «با جزئیات»، به جای «دوربین متحرک» بنویسید «دنبال میکنیم». همین مورد دربارهی دیالوگها نیز صدق میکند، بازیگران از توصیف لحن و چگونگی ادای جملات خوششان نمیآید، پس اجازه دهید دیالوگها خود چگونگیشان را تعیین کنند و تصمیمگیری دربارهی جزئیات عاطفی و بصری گفتگوها را به کارگردان واگذار کنید.
هواداری از شخصیتها
ممکن است شخصیت اصلی فیلمنامه بسیار شبیه به شخصیت خیالی شما و یا کسانی باشد که شما هوادارشان هستید، اما این موجب نمیشود که شخصیتتان را نازپرورده کنید. داستان باید کشمکش داشته باشد و شخصیت برای رسیدن به خواستهها و اهدافش بجنگد، اگر کشمکش راحت و کوتاه باشد داستان هیجانش را از دست میدهد. پس شخصیتها را به خاک سیاه بنشانید و بعد به آنها کمک کنید تا خودشان را پیدا کنند. شخصیت باید در دنیای داستان بجنگد و چه بسا پیروز شود، پس بیدلیل شخصیتها را شکنجه نکنید. یک خالق سرسخت اما منصف باشید.
ناتمام گذاشتن داستان
هیچ چیز ناامید کنندهتر از آن نیست که بر روی داستانی سرمایه گذاری کنید، مدتی را در دنیای خیالی آن سرکنید و پس از ۹۰ یا ۱۲۰ دقیقه بفهمید همه چیز تمام شده بیاینکه نتیجهای برای آن در نظر گرفته شده باشد. وظیفهی داستان شما نیست که به مسائل هستی جواب بدهد اما لازم است تا برای انتظاراتی که ایجاد کرده پاسخ مناسبی تدارک ببیند. وقتی طرح کلی فیلمنامه را تهیه میکنید، مطمئن شوید داستان سیر تغییرات خود را به انجام میرساند، تا مخاطب شما احساس نکند به اعتماد او خیانت شده است. همچنین حواستان باشد که نتیجهگیریهای دم دستی و نامعتبری که در داستان برای آن زمینه سازی نشده به هیچ دردی نمیخورد.
گنجاندن همه چیز در آغاز و یا نگه داشتن بهترینها برای پایان
اگر فیلمنامهتان را به دست یک مجری طرح یا نمایندهی پر مشغله بسپارید، این احتمال وجود دارد که متن را تا آخر نخواند. از این رو مهم است که ۱۰ صفحهی اول فیلمنامه توجه او را به خود جلب کند. اگر در صفحات اول فیلمنامه چیز دندانگیری وجود نداشته باشد یا مخاطب را سردرگم کند، پایان خلاقانهی آن اهمیتی نخواهد داشت. شروع باید به اندازهی پایان درست و قوی باشد. برای این کار شخصیتی را معرفی کنید که مخاطب را با خود همراه و وارد جهان داستانی شما بکند، جهانی که حاضر باشد برای آن سرمایه گذاری و برای حفظ و موفقیت آن هر کاری بکند. در نهایت میتوانید مخاطب را با یک پایان خوب غافلگیر کنید، اما همانطور که گفته شد در ابتدا باید او را با شخصیت و جهان داستان درگیر کرده باشید.
ثبت فیلمنامه بدون بازخوانی و تصحیح
مهم نیست که شما چقدر نویسندهی درخشانی هستید، هیچ کس نمیتواند یک سند ۱۲۰ صفحهای بدون غلط بنویسد. اشتباهاتی که در موارد بالا به آنها اشاره شد، به سادگی در فیلمنامهها اتفاق میافتند و به همان سادگی نیز رفع میشوند، کافیست متن را برای بررسی آنها بازخوانی کنید.
پس غلطهای نگارشی را پیدا کنید، حرکات دوربین را از توضیحات صحنهها حذف کنید، دیالوگها را با صدای بلند بخوانید و مطمئن شوید که قابل قبول و طبیعی هستند و بیش از همه مطمئن شوید داستانتان باور پذیر است.
بازخوانی و بازنویسی خسته کننده اما ضروری است. قبل از ثبت و ارسال برای دیگران، فیلمنامه را به بهترین شکل ممکن سر و سامان دهید، شما به فیلمنامهتان سنجاق نمیشوید تا در صورت نیاز اشتباهات را اصلاح کنید یا توضیحاتی دربارهی آن ارائه دهید.
منبع: اسکرین کرفت
فیدان در شبکههای اجتماعی