برنامهریز[۱] شناخته شده جشنوارهها روند انتخابهای خود را توضیح میدهد.
نوشته: سایمون بال
ترجمه: کیان خوشمکان
منبع: nofilmschool
هدف فیلمسازی این است که بالاخره فیلمی که با هزار زحمت ساختهاید دیده شود. یکی از شیوههایی که باعث میشود فیلم بیشتر دیده شود، ثبتنام در جشنوارههای فیلم است؛ خصوصا اگر توانایی و امکان نمایش فیلم را شخصا نداشته باشید. البته، طولی نمیکشد تا متوجه شوید که فضای جشنوارههای فیلم، پر از کلاهبرداری، ناامیدی و تلاشهای فرصتجویانه برای به دست آوردن پولی است که شما به سختی آن را به دست آوردهاید.
اگر به نوک هرم این جشنوارهها نگاه کنید، جشنوارههای مطرح و نامآشنایی را میبینید که آرزوی هر فیلمسازی است تا بتواند در آنها حضور داشته باشد. اگر روزی این افتخار نصیبتان شد، شهرت، اعتبار و موفقیتی تضمین شده در انتظارتان خواهد بود. اگر کمی پایینتر بیایید و قسمتهای زیرین هرم را ببینید، به جشنوارههایی برمیخورید که سرشار از بخشهای مختلف و تقدیرهایی هستند که با روی خوش از شما پول دریافت میکنند و به ازای آن، یک گواهی به عنوان جایزه به شما پس میدهند. همین گواهی حضور و تقدیر میتواند فیلمساز را قانع کند اما در حقیقت، برگهای بیارزش بیش نیست.
مثل هر صنعت و حرفهای، گزینههای خوب و بد وجود دارد. شما در ابتدا مجبور میشوید که تن به ثبتنام در جشنوارههای مختلفی بدهید که هر کدام برای پول ورودی مخصوص به خودشان، آرام آرام حسابتان را خالی میکنند. در نهایت، چون اطلاعات کمی از جشنوارهها و فضای آنها دارید، تصمیمات اشتباهی در انتخابتان میگیرید که هیچ عایدی ندارند.
خود من هم در شروع راه ثبتنام در جشنوارهها، همین اشتباهات را کرده بودم.
زمانی که فیلمتان را ساختید و آمادهاید تا در بهترین سالنهای جهان به نمایش دربیاید، میگردید و چند جشنواره پیدا میکنید که معتبر و جالب به نظر میرسند. به امید اینکه موفقیتی برای فیلم حاصل شود ثبتنام میکنید و فیلم را میفرستید. بعد باید کلی صبر کنید و منتظر باشید تا یک روزی نامهای از طرف جشنواره برسد تا بفهمید که انتخاب شدهاید یا نه. بیشتر مواقع هم نامه رد به دستتان میرسد. هیچ بازخورد یا نظری در مورد فیلم دریافت نمیکنید. همیشه هم برگزارکنندگان جشنواره به شما میگوید که تعداد زیادی فیلم ثبتنام کردهاند و آنها مجبورند به سختی تصمیم بگیرند تا کدام فیلم را بر اساس برنامهها و اهداف خود انتخاب کنند. حتما هم این جمله را مینویسند که «تصمیم ما منعکس کننده کیفیت خوب یا بد فیلم شما نیست»
اما به طور کل اگر این روند انتخاب شدن و نشدن توسط جشنوارهها را با همدیگر مقایسه کنید، میبینید که شما به مثابه قماربازی رفتار میکنید که از بین ۲۰۰ بار شرطبندی، تنها یکبار برنده میشوید.
تازه باید به این مورد اشاره بکنم که اگر شما در جشنوارهای پذیرفته شدید، احتمال دارد تا مجبور شوید با پول خودتان به آن شهری بروید که جشنواره در آن مستقر است و هزینهای که برای شرکت در نظر گرفتید، دوبرابر یا چهار برابر یا حتی بیشتر شود.
بعد از خرج کردن مقدار قابل توجهی پول برای ثبتنام جشنوارهها که هیچ ثمرهای نداشت، تصمیم گرفتم تا با تفکری متفاوتتر فیلم بسازم و تلاش کنم تا شیوه بهتری برای پخش فیلم پیدا کنم. چیزی که در این راه همیشه وجود دارد این است که پخش فیلم مثل یک قمار میماند. موارد تکرارشوندهای را در این راه یاد گرفتم تا مسیر پخش فیلم کم هزینهتر و امیدوار کنندهتر به نظر بیاید.
به اعتقاد من برای یادگیری اینکه هرچیزی چگونه کار میکند، باید خودت دست به کار شوی و آن را انجام دهی. به طور مثال فرض میکنیم که من یک جشنواره فیلم بینالمللی راه انداختم. (البته که واقعا راه انداختنش چندان سخت نیست). چندین تصویر و لوگو طراحی کردم و در Filmfreeway[2] جشنواره را ثبت کردم. بعد از مدتی کوتاه کلی فیلم دریافت کردم. بعد برای پولی که از ثبتنام فیلمها به دست آوردهام، به راحتی غرق در پول شدم و حتی یک سالن سینما اجاره کردم.
برای اینکه حرفم را کوتاهتر کنم، برای راه اندازی یک جشنواره کارهای زیاد دیگری هم هست که باید انجام شود. در چندین مرحله امکان دارد تا کارهای اجرایی و برنامهریزی کردن دیوانه کننده به نظر برسد. به همین علت فکر کردم شاید جالب باشد تا بدانید روند ارزیابی و انتخاب یک فیلم در جشنواره چگونه طی میشود.
وقتی فیلمتان را برای جشنوارهای میفرستید، وارد لیست بلند بالایی از فیلمهای دیگری میشود که مانند شما ثبتنام کردهاند. اگر جشنواره کوچکی باشد، یک برنامهریز تمام فیلمها را میبیند. اگر جشنواره بزرگتری باشد، فیلمها به گروه برنامهریزی سپرده میشوند و بین افراد تقسیم میشود.
هر جشنواره به روش مخصوص به خودش فیلمها را رتبهبندی میکند. اما در نهایت به هر شکل و روشی که باشد، فیلم مورد قضاوت قرار میگیرد، امتیازبندی و انتخاب و رد میشود. اکثرا تعداد فیلمهای مورد پسند جشنواره بیشتر از ظرفیت در نظر گرفته شده است و دروغ نیست که بگوییم انتخاب بین فیلمها رفته رفته سخت میشود. گاهی وقتها چون گزینه بهتر و مرتبطتری با اهداف جشنواره وجود دارد، فیلمهای مورد علاقه برگزارکنندگان به کنار میروند.
اگر یک برنامهریز بودم و مجبور به انتخاب فیلمها میشدم، با این چهارچوبها یک فیلم را انتخاب میکردم:
- پیش نیازهای فنی: اگر فیلمی از لحاظ فنی دارای نقص بود (صدای بد، فیلمبرداری بیکیفیت، بازیهای ضعیف و…)، به سادگی رد میکردم.
- بخشهای جشنواره: مهم نیست که یک فیلم چقدر خوب باشد. اگر فیلمی در بخشی از جشنواره ثبتنام کرد که قوانین مخصوص به آن بخش را رعایت نکرده بود، باید بیچون و چرا حذف شود.
- مدت زمان فیلم: یک فیلم کوتاه ۳۰ دقیقهای جای سه فیلم خوب ده دقیقهای را میگیرد. پس بهتر است که هر ثانیه از این فیلم ۳۰ دقیقهای خوب و با ارزش باشد. باید در نظر بگیریم که انتخاب همین فیلم باعث میشود که برای مدت زمان بیشتری سالن سینما رزرو شود. پس هزینه جشنواره بیشتر میشود و سود آن کمتر.
- سلیقه شخصی: آیا من به عنوان برنامهریز این فیلم را دوست دارم یا نه؟ اگر بخواهم فیلمی را برای جشنواره قبول کنم و از آن حمایت کنم، در نهایت باید بر اساس سلیقه و دیدگاه خودم آن را انتخاب کنم.
- سرگرم کننده بودن: آیا موضوع فیلم سرگرم کننده است؟ آیا این فیلم برای مخاطبان جشنوارهام جالب است و یا اینکه هیچ ارتباطی با آنها برقرار نمیکند؟
- مکانمندی: شناخت موقعیت و مکان جشنواره به این معنی است که من فیلم را بر اساس سلیقه افرادی انتخاب میکنم که در جشنواره حضور پیدا میکنند و فیلمها را تماشا میکنند.
- هماهنگی: وقتی برنامه جشنواره چیده میشود، آیا سنجیدهام که هر فیلم چه مفاهیمی را منتقل میکند؟ آیا مطمئنم که هر بٌعد از یک فیلم چون که در کنار دیگر فیلمها به نمایش در میآید، کامل و به درستی دیده میشود؟
نکته دیگری را به حرفهایم اضافه میکنم. اگر در شرایطی چهار فیلم خوب انتخاب کردهام و تنها دو جای خالی برای برنامه جشنواره داشته باشم، باید با تفکر تجاری از بینشان انتخاب کنم و نه با طرز تفکر ارزشهای هنری. برای مثال اگر دو فیلمساز از لحاظ فعالیت و تبلیغ در شبکههای اجتماعی از دیگر فیلمسازها بهتر عمل کرده باشند، آن وقت انتخاب من از بین چهار فیلم همین دو فیلم است. همچنین اگر فیلمسازی روابط خوبی در مقر برگزاری جشنواره داشته باشد، یا اینکه خود فیلمساز بتواند در زمان برگزاری جشنواره حضور داشته باشد و یا بتواند توجه بیشتری برای جشنواره بخرد، گزینه محتملتری برای انتخاب است. همینطور اگر متوجه شوم فیلمی در جشنوارههای دیگر به نمایش درآمده و فیلم دیگری هنوز نه، پس شاید برای فیلمی که در جای دیگری دیده نشده ،حضور در جشنوارهام برای فیلمسازش با ارزشتر باشد.
در برخی موارد امکان دارد که فیلمها آنقدر برای برگزارکنندگان خوب و تاثیرگذار باشند تا ادامه روند انتخاب و برنامهریزی جشنواره را تغییر دهند. این مورد بسیار نادر است. اما اگر رخ دهد، اتفاقی خوب برای برگزارکنندگان جشنواره است چون با اشتیاق بلیت فیلمهایی را میفروشند که به آنها علاقه دارند.
در آخر یک جشنواره به نیت اهداف تجاری برگزار میشود. اگر جشنواره از طرف نهادی دولتی حمایت نشود، پس جشنواره مجبور میشود تا بودجهاش را از فروش بلیت و رویدادهای مختلف تأمین کند. و باور کنید پول در آوردن از رخدادی که به سادگی و کوتاهی مثل چشم به هم زدن تمام میشود، عملی بسیار خستهکننده و اذیتکننده است.
اگر کمی بیشتر متوجه شوید که چگونه یک جشنواره شکل میگیرد و به وجود میآید، شاید کمی دلتان برای برنامهریزهای جشنواره بسوزد. برنامهریزی برای یک جشنواره کاری است که سختیهایش به چشم نمیآید و چون باید بسیاری از فیلمها رد شوند و به کنار بروند، مسبب دلخوری و ناراحتیهای زیادی میشود (شاید به همین علت است که برنامهریزها بسیار کمشمار هستند). چندین نفر در کنار هم کلی سختی به جان میخرند تا جشنوارهای به سر و شکل دهند که فکر میکنند ارزش پا برجا ماندن را دارد. پس اگر فیلم شما مانند کلی فیلم دیگر انتخاب نشد، نیاز نیست برگزار کنندگان هیچ تعهد و توضیح دیگری بدهند که چرا این فیلم انتخاب نشده. آنها تنها وظیفه دارند تا خبر بدهند که این فیلم در برنامههای جشنواره جای گرفته است یا نه.
هر کلکی که فیلمسازها فکر میکنند با انجام دادنشان میتوانند شانس بیشتری در انتخاب فیلم داشته باشند، در نهایت بیهوده است. نامهای برای جشنواره مینویسید تا فیلم با توجه بیشتری ارزیابی شود؟ اگر فیلم به مزاج برگزارکنندگان خوش نیاید چه اهمیتی دارد که کِی و چگونه دیده شود؟ در مورد برنامهریز جشنواره کلی تحقیق میکنید و سعی میکنید با آنها رفیق شوید؟ پس موفق باشید! این افراد، دورویی و زرنگبازی را به خوبی تشخیص میدهند.
بهترین راه برای افزایش شانس خود برای انتخاب شدن این است که در مورد فیلمهایی که پیشتر در یک جشنواره انتخاب شدهاند تحقیق کنید و ببینید که آیا این فیلمها از جوانب مختلف نزدیک به آن چیزی هستند که ساختهاید یا نه. شما برای انتخاب فیلمتان باید جایی را مدنظر قرار دهید تا فیلم بیشتر از باقی رقبا به چشم بیاید. اگر فیلم در بخش یا شاخه مشخصی از جشنواره همگام با معیارهای آن بود، باید فیلمتان را در آن بخش ثبت کنید.
مشخصا شما فیلم خود را به جشنوارهها میفرستید تا موفقیتی برایشان حاصل شود. پس برای اینکه فیلمتان فقط در فهرست بلند بالایی از جشنوارههای بینام و نشان که جز دادن گواهی حضور هیچ عایدی دیگری ندارند، وقتتان را تلف نکنید و پولی که به سختی درآوردهاید را خرج هزینههای مربوط به آنها نکنید.
در انتها، باور داریم که دیوانهتر از کسی که شغل خود را برنامهریز یک جشنواره انتخاب میکند آن کسی است که تصمیم میگیرد یک فیلمساز شود!
پینوشت: روشهایی که یک فیلمساز میتواند مخاطبانش را پیدا کند از موهای سر بیشتر است. حضور در جشنوارههای فیلم هم یکی از راهها است. اگر فیلمتان از طرف جشنوارهای رد شد، به معنای پایان حرفه فیلمسازی شما نیست. این یک فرصت است تا نشان دهید چقدر به خود و فیلمتان اعتماد دارید و چقدر در این راه مصمم هستید. همینطور اگر فیلمتان در ۲۰۰ جشنواره معتبر هم قبول شد، به این معنا نیست که فیلم بعدی که میسازید هم قرار است اثر خوبی از آب در بیاید.
[۱] Programmer
[۲] پلتفورم مطرح ارسال فیلم به جشنوارههای سینمایی
فیدان در شبکههای اجتماعی